Fortyfikacje i obiekty wojskowe na Mazowszu

BENJAMINÓW FORT CARSKI Z POCZĄTKU XX w.

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEFort w Beniaminowie został wybudowany przez Rosjan na przełomie XIX i XX wieku, jako fort łączący Twierdzę Zegrze z Twierdzą Warszawa. Miał bronić tej linii razem z czterema innymi…

BIAŁOBRZEGI KOSZARY Z POCZĄTKU XX w.

PRZEZNACZENIE PIERWOTNE Kompleks rosyjskich budynków koszarowych. STAN OBECNY Osiedle traci wojskowych charakter a część budynków spełnia funkcję mieszkań prywatnych. HISTORIA Koszary w Białobrzegach wybudowano dla załogi fortu w…

BIELICE CMENTARZ WOJENNY 1914-1915

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz na którym pochowano żołnierzy poległych w 1915 roku. STAN OBECNYStan zachowania dobry, cmentarz odnowiony, pierwotny układ mogił niezachowany. W miejscu płyt nagrobnych ustawiono betonowe krzyże prawosławne. HISTORIA Zgodnie…

BŁOGOSŁAWIE FORT XIII TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEJeden z fortów Twierdzy Modlin, wzniesiony w ramach budowy drugiego, zewnętrznego pierścienia fortów. STAN OBECNYCzęść fortu jest zalana, reszta niszczeje i powoli zarasta drzewami. HISTORIA Po likwidacji autonomii Królestwa…

BŁONIE CMENTARZ Z OKRESU I oraz II WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz rzymskokatolicki przy parafii Świętej Trójcy. STAN OBECNYCmentarz grzebalny HISTORIA Powstanie cmentarza datuje się na rok 1760. Znajdują się na nim 53 zabytkowe nagrobki z których najstarsze…

BOŻA WOLA FORT XVIII TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNE Fort wzniesiony w ramach budowy drugiego, zewnętrznego pierścienia fortów w latach 1912–1915, jako ostatnie według kolejności dzieło twierdzy. STAN OBECNY Pozostałości fortu po północnej stronie drogi zostały splantowane,…

BROCHÓW KOŚCIÓŁ OBRONNY

PRZEZNACZENIE PIERWOTNE Kościół parafialny pw. św. Rocha i św. Jana Chrzciciela jest gotycko-renesansową bazyliką powstałą w wyniku przebudowy pierwotnej gotyckiej świątyni. STAN OBECNY Kościół parafialny HISTORIA Historia kościoła w Brochowie…

BROK ZAMEK

PRZEZNACZENIE PIERWOTNELetnia rezydencja o charakterze obronnym z lat 1617-1624 STAN OBECNYRuiny zamku są zarośnięte drzewami i niszczeją. HISTORIAZbudowany w latach 1617 - 1624 przez biskupa Henryka Firleja (w latach 1617…

CHMIELEWO POMNIK WOJNY 1914 r.

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEPamiątkowy krzyż STAN OBECNYPomnik jest zadbany i stanowi interesujący element lokalnej historii HISTORIA Pomnik ma bardzo interesującą historię. Jak opowiadał mieszkaniec wsi Chmielewo jego dziadek znalazł łuskę, jednego z…

CIECHANÓW ZAMEK

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEGród warowny STAN OBECNYRuiny zamku są zabezpieczone i częściowo odbudowane - można je zwiedzać. HISTORIAZamek powstał w latach 1422 – 1429 z polecenia księcia Janusza I Starszego. Mistrz Niclos…

CYBULICE FORT VII TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNE Jeden z fortów Twierdzy Modlin, wzniesiony w ramach budowy pierwszego pierścienia fortów w latach osiemdziesiątych XIX wieku, w późniejszym okresie zmodernizowany. STAN OBECNY Fort częściowo wysadzony. Od…

CZARNOWO CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz wojenny STAN OBECNYUporządkowany i ogrodzony. HISTORIA Na cmentarzu w Czarnowie pochowani są żołnierze niemieccy polegli podczas natarcia na Twierdzę Modlin w rejonie Pomiechówka w sierpniu 1915 r. Został…

CZARNOWO DZIEŁO FORTECZNE

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEJedno z dzieł pośrednich Twierdzy Modlin, wzniesione w ramach budowy drugiego, zewnętrznego pierścienia fortów w latach 1912-1915 o symbolu D-8. STAN OBECNYDzieło przetrwało do naszych czasów w bardzo dobrym…

CZARNOWO FORT XVI TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEJeden z fortów Twierdzy Modlin, wzniesiony w ramach budowy drugiego, zewnętrznego pierścienia fortów w latach 1912-1915. STAN OBECNYFort znajduje się na terenie ogródków działkowych. Jest zagospodarowany i utrzymywany w…

CZERSK ZAMEK

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEZamek książęcy, zbudowany w miejscu grodu. STAN OBECNY Do dzisiaj zachowana jest większość murów zamku oraz wszystkie trzy wieże (Brama, Południowa i Zachodnia), z których można podziwiać panoramę okolicy.…

CZERWIŃSK KLASZTOR

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEKlasztor kanoników regularnych. Ze względu na konstrukcję z granitowego ciosu, obiekt miał walory obronne. STAN OBECNYObecnie zespół klasztorny jest jedną z największych atrakcji Szlaku Architektury Romańskiej. Mimo że późniejsze…

DĄBROWIECKA GÓRA (BIAŁA GÓRA) - SCHRON REGELBAU 120a

Schron obserwatora artylerii z kopułą pancerną i kazamatą flankującą (niem: Artillerie-Beobachtungsstand mit Panzerturm Und Flankierungsanlage) PRZEZNACZENIE PIERWOTNE Schron obserwacyjny artylerii - element niemieckiego systemu przedmościa Warszawy (Brückenkopf Warschau 1940-1944).…

DĄBROWIECKA GÓRA (BIAŁA GÓRA), SCHRON - REGELBAU 514

Schron bojowy dla karabinu maszynowego, do ognia bocznego (niem. Machine gun bunker, flanking fire) PRZEZNACZENIE PIERWOTNE Element niemieckiego systemu przedmościa Warszawy (Brückenkopf Warschau 1940-1944). Schron służył do bezpośredniej obrony…

DĄBROWIECKA GÓRA (BIAŁA GÓRA) - RÓW PRZECIWCZOŁGOWY

PRZEZNACZENIE PIERWOTNERów przeciwczołgowy niemieckiego przedmościa Warszawy z lat 1940-1944. STAN OBECNYCzytelny rów porośnięty lasem w odległości ok. 100 m. na wschód od schronów na Dąbrowieckiej Górze - element niemieckiego systemu…

DĘBE FORT WARSZAWSKI REJON FORTECZNY

PRZEZNACZENIE PIERWOTNE Fort Dębe, znajduje się w połowie odcinka między twierdzami w Modlinie i Zegrzu stanowił uzupełnienie Warszawskiego Rejonu Fortecznego, opierającego się na trójkącie twierdz: Modlina, Zegrza i Warszawy. …

DĘBINA FORT V TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEJeden z fortów Twierdzy Modlin, wzniesiony w ramach budowy pierwszego pierścienia fortów w latach osiemdziesiątych XIX wieku, w okresie późniejszym zmodernizowany. STAN OBECNYOk. 80% fortu jest zniszczone, zachowały się…

FORT XV TWIERDZY MODLIN (GRUPA FORTOWA „CARSKI DAR”)

PRZEZNACZENIE PIERWOTNE Umocnienie zewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Modlin. STAN OBECNY Fort jest użytkowany przez Agencję Mienia Wojskowego i jest niedostępny. HISTORIA Po likwidacji autonomii Królestwa Polskiego (po roku…

GŁÓWNY FORT GRUPY GOŁAWICE TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEFort XIV w Goławicach był budowany w latach 1912-195 w ramach zewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Modlin. Fort ten miał być elementem grupy fortowej Goławice. STAN OBECNYFort XIVb oraz teren…

GOŁAWICE FORT XIV Toruń

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEJeden z fortów Twierdzy Modlin, wzniesiony przez Rosjan w ramach budowy w latach 1912-1915 zewnętrznego pierścienia umocnień. STAN OBECNYObiekt częściowo zniszczony. Do dzisiaj zachowały się elementy betonowych schronów, betonowe…

GOSTYNIN CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz założony najprawdopodobniej na początku XIX wieku dla ewangelików z Gostynina i okolicznych wsi (na terenie obecnej gminy Gostynin znajduje się 11 wsi zasiedlonych bądź założonych przez holenderskich i…

GOSTYNIN ZAMEK

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEPowstał w miejscu nieistniejącego zamku (rozebranego po III zaborze), który był położony na wzgórzu nad Skrwą Lewą, przy obecnej ulicy Zamkowej. STAN OBECNYZ inicjatywy władz Gostynina w 2009 roku…

GÓRA KALWARIA BŁONIA OBELISK PIŁSUDSKIEGO

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEPomnik upamiętniający wizytę J. Piłsudskiego (na błoniach) – ufundowany przez oficerów artylerii konnej Wojska Polskiego, odsłonięty 3 sierpnia 1931 r. z okazji 10 rocznicy dekoracji - przez Marszałka -…

GÓRA KALWARIA KOSZARY

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEKoszary wojsk rosyjskich STAN OBECNY Obecnie obiekty po koszarowane są w zarządzaniu samorządu. Dwa budynki zostały wydzierżawione prywatnej firmie pod hotel. HISTORIAHistoria carskich koszar w Górze Kalwarii sięga 1819…

GÓRA SOBOTÓW FORTYFIKACJE

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEFortyfikacje niemieckiej linii obronnej Brückemkopf Warschau 1915-1918 i 1949-1944 STAN OBECNYBetonowe ruiny licznych obiektów fortyfikacyjnych. Teren zarośnięty, trudno dostępny, ale z opisem na tablicach informacyjnych HISTORIA Po zajęciu…

GRUDUSK CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz parafialny STAN OBECNYCmentarz grzebalny HISTORIA Grudusk znalazł się w obrębie działań wojennych już w grudnia 1914 roku. W okolicach wsi toczyły się zacięte walki zarówno podczas pierwszej jak…

HENRYSIN FORT X TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEJeden z fortów pierścienia zewnętrznego Twierdzy Modlin, wzniesiony w latach 1912-1915. STAN OBECNYPrzetrwał do czasów współczesnych bez większych zniszczeń. Obecnie znajduje się w rękach prywatnych. Właściciel prowadzi stadninę koni…

IGANIE POMNIK BITWY 1831 r.

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEPomnik odsłonięty 13 października 1931 r. w stulecie bitwy pod Iganiami. STAN OBECNY Obiekt zadbany, otoczony ogrodzeniem, monitorowany – można zwiedzać. HISTORIAPomnik odsłonięty został 13 października 1931 r. z…

IŁÓW CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz wojenny STAN OBECNYW 1989 roku Harcerska Służba Historyczna zlokalizowała cmentarz ustawiając w jego miejscu krzyż. W kolejnych latach harcerze z sochaczewskich drużyn oczyścili teren odkrywając betonowe tablice…

JANOWO FORT XII TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEJeden z fortów Twierdzy Modlin, wzniesiony w ramach budowy drugiego, zewnętrznego pierścienia fortów w latach 1912-1915. STAN OBECNYFort nie został zniszczony podczas wojny. Obecnie jest opuszczony, a przez wykorzystanie…

JANÓWEK FORT IV TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEFort IV wybudowano w latach 1883-1888 jako jeden z fortów pierwszego, wewnętrznego pierścienia umocnień Twierdzy Modlin. STAN OBECNYFort aktualnie jest dostępny mimo, że został sprzedany. Teren jest zupełnie niezagospodarowany…

JEDNOROŻEC CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNENekropolia z okresu I wojny światowej, największy cmentarz wojenny na Mazowszu. STAN OBECNYCmentarz jest zadbany i otoczony ogrodzeniem. Zajmuje on prostokątny obszar podzielony na dwa tarasy: dolny i górny…

KASZEWIEC CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz założony został prawdopodobnie w latach 1914-1915. STAN OBECNYCmentarz jest dość zaniedbany, ale dostępny. HISTORIANa cmentarzu w Kaszewcu spoczywają żołnierze rosyjscy i niemieccy polegli podczas walk o przeprawę przez…

KAZUŃ „PROCHOWNIE ORDONA”

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEZespół czterech betonowych prochowni P10 został wybudowany w latach 1912-1915 za zapolu fortu V w Dębinie (Czosnów). STAN OBECNYObecnie obiekty są własności mieszczącej się obok firmy transportowej. Można tam…

KIKOŁY CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz z okresu I wojny światowej. STAN OBECNYTeren cmentarza jest zadbany HISTORIA Kikoły znalazły się na linii niemieckiego natarcia na Twierdzę Modlin 9 sierpnia 1915 roku. Pogrzebanych jest tam…

KOCIOŁKI CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEMogiła zbiorowa żołnierzy armii rosyjskiej i austro-węgierskiej STAN OBECNYCmentarz zadbany; trudno do niego trafić bez pomocy mieszkańców HISTORIA Cmentarz w Kociołkach to mogiła zbiorowa żołnierzy armii rosyjskiej i austro-węgierskiej…

KOSEWO FORT II TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEFort II w Kosewie powstał w ramach pierwszego pierścienia fortów Twierdzy Modlin w latach 1883-88. STAN OBECNYFort nie uległ żadnym zniszczeniom podczas I wojny światowej. W okresie międzywojennym był…

KOZIENICE KWATERA ŻOŁNIERZY LEGIONÓW POLSKICH

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz w Kozienicach powstał w połowie XIX wieku poza miastem. STAN OBECNYObecnie cmentarz parafialny. HISTORIAW kwaterze legionów Polskich na parafialnym cmentarzu spoczywa 50 żołnierzy. Pochowano tu legionistów, którzy zginęli…

KRASNA DĄBROWA CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz z okresu I wojny światowej. STAN OBECNYCmentarz wyremontowany w 2008 r., zadbany HISTORIA Krasna Dąbrowa to urokliwa wieś w Puszczy Kozienickiej. W lesie na jej skraju, na polanie…

LIW ZAMEK

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEZamek książęcy wzniesiony w XV wieku jako strażnica na granicy Mazowsza z Litwą STAN OBECNY Po II wojnie światowej dokonano zabezpieczenia w formie trwałej ruiny zachowanych gotyckich murów i…

MACIEJOWICE POMNIK BITWY 1794 i POMNIK TADEUSZA KOŚCIUSZKI

PRZEZNACZENIE PIERWOTNE 1. Rynek miejski2. Pole bitwy STAN OBECNY 1. Skwer na rynku2. Pomnik HISTORIA Odsłonięty w 1976 r. pomnik Tadeusza Kościuszki w Maciejowicach, autorstwa Mieczysława Weltera, postawiony został…

MALANOWO CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz wojenny z okresu I wojny światowej STAN OBECNYZaniedbany, nieoznaczony. HISTORIA Cmentarz jest zbiorową mogiłą żołnierzy rosyjskich, niemieckich i austriackich poległych w walkach nad Bzurą i Rawką w latach…

MAŁOCICE FORT VI TWIERDZY MODLIN

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEJeden z fortów Twierdzy Modlin, wzniesiony w ramach budowy pierwszego pierścienia fortów w latach osiemdziesiątych XIX wieku. STAN OBECNYKompletnie zniszczony i zarośnięty (został wysadzony) – bardzo trudny do odnalezienia.…

MŁAWA POMNIK BITWY 1939

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEPomnik Obrońcom Mławy upamiętniający bitwę pod Mławą w 1939 r. STAN OBECNYPomnik zadbany i ogólnie dostępny. HISTORIAZaprojektowany przez prof. Kazimierza Zielińskiego Pomnik Polskiego Piechura - Obrońcom Mławy, odsłonięty został…

MŁODZIESZYN CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz żołnierzy poległych w latach 1914-1915. STAN OBECNYCmentarz zadbany i dostępny. W 2011 r. cmentarz remontowali żołnierze niemieccy. HISTORIA Na przełomie 1914 i 1915 roku w Młodzieszynie funkcjonował szpital…

MODLIN CMENTARZ FORTECZNY

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEPrawdopodobnie cmentarz wojenny w Twierdzy Modlin został założony równolegle z powstaniem pierwszych umocnień w okresie wojen napoleońskich STAN OBECNYCmentarz odnowiony w latach 1995-97. Jest wpisany do rejestru zabytków. HISTORIA…

MODLIN TWIERDZA

PRZEZNACZENIE PIERWOTNETwierdza Modlin stanowi wielokrotnie rozbudowywany zespół umocnień i zawiera w sobie elementy fortyfikacji francuskich, polskich i rosyjskich. Nazwą „twierdza Modlin” określa się cytadelę oraz dwa pierścienie fortów, przedmościa kazańskie…

MOLENDY CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNE Cmentarz z okresu I wojny światowej STAN OBECNY Cmentarz zadbany. HISTORIA Na cmentarzu spoczywają żołnierze z armii rosyjskiej, niemieckiej i austro-węgierskiej, którzy zginęli podczas operacji warszawsko-dęblińskiej…

NOSARZEWO BOROWE CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz wojskowy z okresu I wojny światowej. STAN OBECNYCmentarz otoczony nowym ogrodzeniem. HISTORIA W 1915 r. podczas operacji przasnyskiej Nosarzewo Borowe było miejscem wielomiesięcznych, krwawych walk. Polegli wówczas niemieccy…

OBRĘBIEC CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz z okresu I wojny światowej STAN OBECNYCmentarz ogrodzony, z tablicą informacyjną na temat pochowanych tu żołnierzy niemieckich i rosyjskich. HISTORIA W okolicach Obrębca stoczonych zostało wiele potyczek. Najcięższe…

ORŁY-CESIN CMENTARZ Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

PRZEZNACZENIE PIERWOTNENiemiecki cmentarz wojenny z lat 1914-1915 STAN OBECNYCmentarz zaniedbany, zarośnięty. HISTORIA Cmentarz powstał prawdopodobnie w 1915 r. Spoczywają tu żołnierze niemieccy ale możliwe, że także rosyjscy. W każdym razie…

OSSÓW CMENTARZ POLEGŁYCH 1920 r.

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz wojenny w Ossowie, w miejscu bitwy pod Ossowem, rozegranej w trakcie Bitwy Warszawskiej, w czasie wojny polsko-bolszewickiej (1920). STAN OBECNYCmentarz otoczony murem, dostępny dla zwiedzających. HISTORIA Ossów to…

OSSÓW POMNIK KSIĘDZA SKORUPKI

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEKrzyż postawiony w 1920 r. w miejscu śmierci księdza Skorupki oraz obelisk w miejscu, gdzie były złożone zwłoki księdza Skorupki. STAN OBECNYMiejsce zadbane. HISTORIA Ossów to miejscowość przy…

OSTROŁĘKA MAUZOLEUM POLEGŁYCH W BITWIE 1831 r., FORTY BEMA

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEPomnik-mauzoleum bitwy pod Ostrołęką 26 maja 1831 roku. STAN OBECNYObecnie trwają prace rewitalizacyjne. Obiekt oraz wystawa w mauzoleum dostępny dla zwiedzających. HISTORIA Mauzoleum zaprojektowane zostało przez Romualda Zerycha i…

OSTROŁĘKA WOJCIECHOWICE KOSZARY

PRZEZNACZENIE PIERWOTNEMajątek rodziny Wojciechowskich. STAN OBECNYKościół garnizonowy pełni funkcję kościoła parafialnego rzymsko-katolickiego pod wezwaniem św. Wojciecha biskupa i męczennika. Zabudowania koszar znajdują się w rękach prywatnych – zamieszkują w nich…

PŁOCK CMENTARZ GARNIZONOWY

PRZEZNACZENIE PIERWOTNECmentarz założony w końcu XIX wieku przez Rosjan STAN OBECNYW 1986 roku zmodernizowano i wyremontowano ogrodzenie oraz bramę, przy której umieszczono tablicę z napisem: "Cmentarz 1914-1939" i dwa stylizowane…