PRZEZNACZENIE PIERWOTNE
Umocnienie zewnętrznego pierścienia fortów Twierdzy Modlin.
STAN OBECNY
Fort jest użytkowany przez Agencję Mienia Wojskowego i jest niedostępny.
HISTORIA
Po likwidacji autonomii Królestwa Polskiego (po roku 1831) Rosja przystąpiła do rozbudowy fortyfikacji na jego obszarze. Na podstawie rozkazu cara Mikołaja I rozpoczęto wówczas budowę twierdz: Dęblina, Cytadeli Warszawskiej, Grodna i Brześcia oraz modernizację fortyfikacji Zamościa i Modlina. W Modlinie, przemianowanym w 1834 roku na (Nowogieorgiewsk), podjęto wówczas szeroko zakrojone prace nad rozbudową fortyfikacji.
Plan modernizacji fortyfikacji Modlina wykonano pod kierunkiem szefa Zachodniego Okręgu Inżynierii gen. Iwana Dehna. Przy opracowywaniu planu wykorzystano elementy projektu przebudowy opracowane przez polskich inżynierów wojskowych w 1816 r. Do robót przystąpiono wiosną 1832 r.
Równocześnie z przebudową twierdzy na Wyspie Szwedzkiej wybudowano, w latach 1832-1836 (ostateczne zakończenie budowy 1844 r.), spichlerz zbożowy będący centralnym magazynem wojsk rosyjskich stacjonujących na terenie królestwa Polskiego.
W II połowie XIX w., w naszej części Europy, głównymi politycznymi rywalami były Rosja i Prusy. Pod względem militarnym granicą pomiędzy tymi mocarstwami była linia rzek Wisły i Narwi, której ufortyfikowanie stanowiło dla Rosji oparcie w walce o dominację. W systemie obronnym Imperium Rosyjskiego kluczowe znaczenie miał powołany w 1862 r. Warszawski Okręg Wojenny (WOW), nazywany niekiedy także Warszawskim Okręgiem Wojskowym. WOW obejmował ziemie Królestwa Polskiego oraz fragmenty zachodnich guberni Imperium. W 1910 r. obszar WOW wynosił 156 tys. kilometrów kwadratowych, a powierzchnia Królestwa wynosiła wówczas 127 tys. kilometrów kwadratowych.
W 1873 r., Rosja podjęła decyzję o budowie fortyfikacji na zachodnich rubieżach państwa. W 1879 r., Aleksander II zaakceptował tzw. Dyrektywę nr 18 czyli wojskowo-operacyjny plan rosyjskiego Sztabu Generalnego, mający na celu uzyskanie polityczno-militarnej dominacji w Europie. W tym okresie Rosjanie planowali zbudować (odbudować) twierdze: Kowno, Grodno, Osowiec, Łomża, Ostrołęka, Różan, Pułtusk, Zegrze, Modlin, Warszawa, Dęblin, Brześć, Równo, Łuck i Dubno. W 1887 r. utworzony został Warszawski Rejon Forteczny. Objął on obszar o powierzchni ok. 600 kilometrów kwadratowych, tworzący trójkąt, którego wierzchołkami były trzy twierdze: Warszawa, Modlin i Zegrze.
Boki tego trójkąta, oparte o Wisłę (Modlin-Warszawa) i Narew (Modlin-Zegrze), planowano uzupełnić samodzielnymi fortami w Łomiankach (ten fort nigdy nie powstał) oraz w Dębem. Trzeci bok (Warszawa-Zegrze) został zaplanowany z wykorzystaniem linii wydmowych wzgórz i mokradeł na przestrzeni od Wawra do Beniaminowa. Planowano wybudować na tym odcinku pięć fortów, z których zrealizowano trzy: fort Beniaminów (w pobliżu obecnego Zalewu Zegrzyńskiego) oraz forty Kawęczyn i Wawer (w obecnych granicach Warszawy). Nie wybudowano fortów w Pustelniku i Maciołkach, chociaż przygotowano ich lokalizację.
W latach 1883-1888 otoczono twierdzę Modlin pierścieniem (8 fortów) o długości 24,51 km i średnicy 10,66-11,72 km. Był to tzw. wewnętrzny pierścień Twierdzy Modlin.
W latach 1894-1900 nastąpiła przebudowa wewnętrznego pierścienia fortów. Modernizacja techniczna podyktowana była zmianami w technice artyleryjskiej czyli zbyt małą odpornością ceglano-ziemnych fortyfikacji na nowoczesną artylerię. Rozwiązaniem było zastosowanie nowych tworzyw, w tym betonu.
Przeprowadzona modernizacja miała charakter eklektyczny a przebudowane forty utraciły cechy swojego wzorca czyli fortu „F1879”. Oprócz robót fortyfikacyjnych w latach 1885-1890 prowadzono intensywne prace związane z uporządkowaniem łączności zewnętrznej i wewnętrznej twierdzy.
Stan techniczny i bojowy osiągnięty po modernizacji utrzymywał się do 1910 r. Twierdza pozostała twierdzą I klasy.
W 1909 r. w sytuacji twierdzy nastąpiła zmiana, co było związane ze skrystalizowaniem się nowej doktryny prowadzenia wojny z Niemcami i Austro-Węgrami. Na podstawie dyrektywy ministra wojny gen. W. Suchomlinowa z końca 1909 r. skasowano (z wyjątkiem Modlina i Osowca) twierdze zlokalizowane wzdłuż Wisły, Narwi i Biebrzy. Wydane w 1910 r. rozkazy znosiły stanowiska komendantów twierdz Dęblina, Warszawy, Zegrza i Łomży oraz przewidywały rozformowanie ich garnizonów fortecznych i zburzenie zasadniczych budowli fortyfikacyjnych tych twierdz. Modlin zdecydowano się natomiast zmodernizować. Opracowywanie planów ukończono w 1911 r.
Oprócz modernizacji istniejącego pierścienia przewidywano również budowę nowych fortów.
Zewnętrzna linia umocnień miała być zbudowana w odległości 5,33-8,53 km od cytadeli i składać się z 10 fortów głównych (od F-IX do F-XVIII) oraz z minimum 9 dzieł pośrednich (dzieł uzupełniających od D-1 do D-9). Długość zewnętrznego pierścienia wynosiła 45 km. Zakładano, że na ważnych kierunkach niektóre forty i dzieła uzupełniające tworzyć będą węzły ufortyfikowane grupami fortowymi.
Wzorcami teoretycznymi wznoszonych dzieł miały być rozwiązania rosyjskie gen. prof. K.I. Wieliczki – fort „F1909” oraz gen. prof. N.A. Bujnickiego – fort „F1910” i koncepcja grupy fortowej „GF1908/12”.
Dla pomocniczych dzieł adoptowano rozwiązania techniczne niemieckiego standardowego punktu oporu piechoty z 1900 r. – „ISP1900” oraz francuskiego standardowego dzieła pośredniego z 1902 r. – „OI1902”.
Rozpoczęte w 1913 prace budowlane obejmowały zewnętrzny pierścień fortów (11 fortów głównych i 11 dzieł pomocniczych), magazyny amunicyjne w sektorze „północnym” i „południowym” (prochownie pomiędzy fortami F-2 i F-3 oraz „Ordona” i „Zajączka”) a także wewnątrz cytadeli (3 prochownie pomiędzy wewnętrznym i zewnętrznym obwarowaniem cytadeli).
Zasadniczą częścią fortu był schron (podwalnia) umieszczony pod nasypem wału czołowego. Na stropie podwalni powstały betonowe stanowiska strzeleckie dla piechoty, małe schrony oraz miały powstać dwie pancerne kopuły obserwacyjne. Rów czołowy fortu broniony był z centralnie umieszczonej kaponiery, połączonej z podwalnią za pomocą poterny. Także szyja posiadała własną kaponierę połączoną z wnętrzem fortu. Bezpośrednio na zapolu fortu wybudowano ziemny rawelin, pełniący rolę tradytora.
Źródło:
www.forty.waw.pl
Ryszard Bochenek, Twierdza Modlin, Warszawa 2003,
Lech Królikowski, Twierdza Warszawa, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2002,
Piotr Oleńczak, Twierdza Modlin. Przewodnik historyczny z mapą, Wydawnictwo Rajd, Warszawa 2011
.{gallery}Fortyfikacje_i_obiekty_wojskowe/2539{/gallery}
