PRZEZNACZENIE PIERWOTNE
Powstał w miejscu nieistniejącego zamku (rozebranego po III zaborze), który był położony na wzgórzu nad Skrwą Lewą, przy obecnej ulicy Zamkowej.
STAN OBECNY
Z inicjatywy władz Gostynina w 2009 roku na terenie dawnego zamku zbudowano nowy, stylizowany na zamek, obiekt hotelowy, który przylega do neogotyckiego kościoła zawierającego w swoich murach fragmenty średniowiecznego zamku.
HISTORIA
Historia zamku sięga połowy XIV wieku, kiedy to książę mazowiecki Siemowit III miał wznieść na obecnym wzgórzu zamkowym nad rzeką Skrwą obronno-mieszkalną drewnianą basztę. Na przełomie XIV i XV wieku jego syn, Siemowit IV, rozpoczął budowę warowni murowanej (jej dziedziniec miał jednak zabudowę drewnianą). Dotychczasowa wieża została rozebrana a wznoszony gotycki zamek zbudowany został na planie prostokąta (37x38 m). Do północno-wschodniego narożnika muru przylegała kwadratowa wieża, a nowa brama wjazdowa (z niewysoką wieżą, do której prowadził most zwodzony) wybita została w kurtynie wschodniej. Od północnej strony zamku umiejscowione zostało podzamcze otoczone wałem. Funkcję rezydencji książęcej pełnił wzniesiony na początku XV wieku tzw. Dom Wielki (murowany budynek mieszkalny wzniesiony wzdłuż całego muru północnego). Na zamku tym Siemowit IV nadał w 1382 roku prawa miejskie Gostyninowi, gościł tu też dwukrotnie króla Władysława Jagiełłę (w 1414 i w 1419 roku). Tutaj też zmarł w 1426 roku.
Od 1462 roku, po tym, jak Gostynin został wcielony do Korony Polskiej przez króla Kazimierza Jagiellończyka, zamkiem zarządzali starostowie. To właśnie na polecenie jednego z nich (Krzysztofa Szydłowieckiego) – po roku 1513 – zbudowany został wzdłuż południowego muru nowy budynek, w którym znalazła się kuchnia i pomieszczenia dla załogi (tzw. Dom Mniejszy). Z kolei inny starosta – Stanisław Garwawski – wystawił ok. 1600 roku na podzamczu murowaną kaplicę.
Poza królami Władysławem Jagiełłą oraz Kazimierzem Jagiellończykiem, na zamku gościli również królowie Zygmunt Stary i Zygmunt August. W 1611 roku został tu natomiast uwięziony będący w polskiej niewoli car rosyjski Wasyl IV Szujski (zmarł on w następnym roku wskutek epidemii, w zajmowanej przez siebie komnacie nad bramą zamkową).
Zamek został częściowo zniszczony podczas szwedzkiego potopu. Kolejne zniszczenia przypadają na okres wojny północnej (na początku XVIII wieku) oraz na rok 1772, kiedy to wojska rosyjskie oblegały konfederatów barskich. Po III rozbiorze Polski władze pruskie poleciły rozebrać zamek. Pozostałe po tych zdarzeniach ruiny car Aleksander I przekazał w 1822 roku gostynińskiej parafii ewangelickiej z przeznaczeniem na kościół. Neogotycki projekt architektoniczny (opracowany przez Hilarego Szpilowskiego) zrealizowany został w latach 1822 – 1825.
Zbór służył ewangelikom do 1945 roku, natomiast po zakończeniu II wojny światowej otrzymała go parafia rzymskokatolicka, użytkując go jako świątynię katolicką do 1978 roku. Plany utworzenia na opuszczonym wzgórzu zamkowym zakładowego domu kultury (Zakładów Sprzętu Oświetleniowego „POLAM”) nie powiodły się. W 1995 roku miasto przejęło obiekt nieodpłatnie.
{gallery}Fortyfikacje_i_obiekty_wojskowe/2543{/gallery}
