Puszcza Kampinoska

font size decrease font size increase font size

kościół w Brochowie

Puszczańska pętla

Puszcza Kampinoska jest jednym z największych kompleksów leśnych na Mazowszu. Jeszcze przed II wojną światową dostrzeżono konieczność jej ochrony. Pierwszy puszczański rezerwat „Granica” powołano do życia w 1936 r., a w 1959 r. utworzono Kampinoski Park Narodowy. Mozaika piaszczystych wydm i podmokłych obniżeń decyduje o dużym zróżnicowaniu szaty roślinnej. Na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego występuje ponad siedemdziesiąt gatunków roślin objętych ochroną całkowitą. Park może się również poszczycić bogactwem fauny; wraz z owadami i pajęczakami doliczono się ponad trzech tysięcy gatunków zwierząt.

Proponowana trasa zatacza pętlę wokół wschodniej części puszczy. Po drodze zobaczysz nie tylko malownicze wydmy i bagna, ale również ciekawe pamiątki przeszłości. Do najcenniejszych należy kościół w Brochowie.

długość trasy: 54.5 km

oznakowanie: zielony i żółty szlak rowerowy, częściowo bez znaków

stopień trudności: trasa niezbyt trudna, prowadzi głównie dobrze ubitymi drogami gruntowymi

komunikacja publiczna: rower musisz przywieźć własnym samochodem.

0.0 km Granica

Na skraju puszczy urządzono parking i obszerne miejsce wypoczynku. Ośrodek Dydaktyczno-Muzealny z muzeum przyrodniczym znajduje się 0,5 km dalej na wschód. Prowadzi tam asfaltowa droga.

Od końca XVIII w. w Granicy istniała osada leśna, której mieszkańcy zajmowali się wyrębem lasu i wypalaniem węgla drzewnego. W latach międzywojennych urządzono tu siedzibę nadleśnictwa. Utrzymany w modnym wówczas stylu narodowym zespół drewnianych obiektów objęty jest ochroną konserwatorską. Nad Ośrodkiem Dydaktyczno-Muzealnym (tel. 22 725 01 23, czynny codziennie, z wyjątkiem poniedziałków, w godz. 9.00–16.00) pochylają się potężne drzewa. Przed wejściem rośnie trójpienny Dąb Leśniczego, mierzący w obwodzie 5,5 m. Opodal, pod daszkiem, wyeksponowano znalezioną na Pomorzu szczękę wieloryba. Przed muzeum kamień z tablicą poświęconą profesorom Jadwidze i Romanowi Kobendzom, niestrudzonym orędownikom utworzenia Kampinoskiego Parku Narodowego. We wnętrzu drewnianego budynku urządzono ekspozycję przedstawiającą środowisko przyrodnicze i historię puszczy.

Naprzeciwko budynku muzeum przyciąga wzrok wystawa na wolnym powietrzu, prezentująca wszystkie polskie parki narodowe. W pobliżu widać niewielki skansen budownictwa puszczańskiego, gdzie eksponowane są trzy zabytkowe zagrody z chałupami krytymi strzechą i gontem, przeniesione z przestających istnieć wsi. Do skansenu prowadzi Aleja Trzeciego Tysiąclecia. Każdy z rosnących przy niej dębów został zasadzony przez osobę zasłużoną dla regionu bądź kraju. „Swoje” dęby mają tu między innymi prezydent Aleksander Kwaśniewski i prymas Józef Glemp. Najstarsze z drzew posadzono w 1999 r., dziś jest ich ok. 40. Co roku aleja rośnie i wzwyż, i wzdłuż.

Sprzed muzeum jedź dalej na wschód, za zielonymi znakami szlaku rowerowego. Piaszczysta droga prowadzi skrajem najstarszego puszczańskiego obszaru ochrony ścisłej, utworzonego w 1936 r. Tu na ponad 230 ha wiekowe bory mieszane przeplatają się z olsami o bujnym runie. Są to jedne z najdorodniejszych drzewostanów w całym parku narodowym.

Szlak rowerowy zakręca razem ze znakami pieszego szlaku niebieskiego. Na południowy - wschód od szosy wiodącej z Kampinosu do Górek widać bagienne tereny obszaru ochrony ścisłej „Pożary” z torfowiskiem niskim o dobrze zachowanych unikatowych zbiorowiskach roślinnych. Swoją ostoję ma tu wiele gatunków zwierząt, między innymi łosie. Te potężne zwierzęta są symbolem Kampinoskiego Parku Narodowego.

Szosa prowadzi dalej w stronę wydmowych wzniesień. Po prawej stronie widać potężne graby i sosny rosnące na obszarze ochrony ścisłej „Nart”. Wiosną na stokach wydm pięknie kwitną konwalie.

5.0 km Górki

Na skraju lasu zobaczysz drewnianą kapliczkę, obok której leży potężny pień Sosny Powstańców 1863 r. Stąd będziesz kierował się znakami żółtego szlaku rowerowego. Wiekowe drzewo, pamiętające toczące się na terenie puszczy potyczki powstania styczniowego, runęło w 1984 roku. Sosna jest ważnym pomnikiem historii. Legenda mówi, że jej powyginane ku ziemi konary zyskały swój kształt od ciężaru ciał powstańców, powieszonych przez carskie wojsko.

Jedź na północ asfaltową drogą pomiędzy zabudowaniami wsi. Szosa przecina kanał Łasica. W przeszłości była to niewielka rzeka; po przeprowadzonych w XIX i XX wieku melioracjach stała się najdłuższym z puszczańskich kanałów w sieci odwadniającej bagna na potrzeby rolnictwa. W efekcie doprowadziło to do przesuszenia wielu obszarów i zakłócenia stosunków wodnych. Skutki są widoczne dzisiaj; doznała uszczerbku cała przyroda parku, a problem niedoboru wody jest trudny do rozwiązania. Za mostem, po prawej stronie, miniesz niewielki kościół o nowoczesnej formie. Pierwotnie był drewniany, w 1999 r. doszczętnie spłonął, po roku został odbudowany. Fronton kościoła nawiązuje kształtem do orła, bryła kościoła o spadzistym dachu do namiotu.

Jedź na północ, zgodnie ze znakami żółtego szlaku. Szutrowa droga przecina północny pas wydmowy, będący imponującym kompleksem pozrastanych ze sobą wydm parabolicznych. Na piaszczystym podłożu rosną sosnowe bory, w których mają swoją ostoję jelenie.

13,5 km Leśniczówka Wilków

Skręć w lewo, za znakami zielonych szlaków rowerowego i pieszego. Jedziesz teraz wzdłuż północnego skraju puszczy. Przed wiekami szlak ten był najbliższą koryta Wisły drogą, która pozostawała sucha nawet podczas największych powodzi.

15,0 km Poleskie Dęby

Przed laty znajdowała się tu polana, na której wyrosła grupa dorodnych dębów. Potężne drzewa o rozgałęzionych koronach liczą sobie ponad dwieście lat. Najtęższe ma blisko 4 m obwodu.

Nieco dalej na zachód, przy szlaku dostrzeżesz krzyż na mogile żołnierzy Armii Krajowej. We wrześniu 1944 r. partyzanci stoczyli tu zwycięską potyczkę z oddziałem niemieckim.

17,5 km krzyż

Przy zielonym szlaku, nieopodal wydmy zwanej Lisią Górą stoi kolejny krzyż. Z umieszczonej przy nim tablicy dowiadujemy się, że został on postawiony w maju 1927 r. przez małżonków Wiktorię i Bronisława Wesołowskich. Jest też na tablicy napis upamiętniający pielgrzymkę Jana Pawła II do ojczyzny w 1983 r. Przed wojną w tym miejscu znajdowały się warsztaty kolejki leśnej.

21.5 km Piaski Królewskie

Na skraju lasu znajduje się duży węzeł szlaków, leśny parking i miejsce odpoczynku. Przed 200 laty istniała tu osada budników, którzy zajmowali się wyrębem lasu i wypalaniem węgla drzewnego. W latach 1916–1959 w Piaskach działał tartak, obsługiwany przez kolejkę wąskotorową z Sochaczewa. Dzisiaj ciszę leśnego uroczyska mąci tylko krzyk fruwających między drzewami sójek.

Zielony szlak rowerowy opuszcza granice parku narodowego. Początkowo prowadzi na północ, do przysiółka Nowiny, gdzie skręca na zachód. Jedziesz wśród sosnowych młodników i rozsianej między nimi letniskowej zabudowy. Miejscami otwierają się widoki na dolinę Wisły.

25,0 km mostek nad Kanałem Kromnowskim

Za mostkiem szlak ostro skręca na południe, aby po chwili odbić znów na zachód i jechać już w granicach Kampinoskiego Parku Narodowego. Jedziesz przez grunty wsi Kromnów. Wiadomo, że należąca do czerwińskiego klasztoru osada, jedna z najstarszych na terenie puszczy, istniała już w 1065 r. Południowa część wsi, przez którą jedziesz, została wykupiona przez park i przeznaczona do zalesienia. W tym opuszczonym zakątku uwagę zwraca murowany budynek nadleśnictwa, utrzymany w modnym w okresie międzywojennym stylu narodowym.

Szlak prowadzi cały czas na zachód, pomiędzy piaszczystymi wzniesieniami Kurlandzkiej i Czerwińskiej Góry a Kanałem Kromnowskim i urozmaiconą rosochatymi wierzbami doliną Wisły.

30,0 km Droga Jagiełły

Szlak przecina asfaltową drogę. Jej nazwa nawiązuje do lata 1410 r., kiedy to puszczańskim traktem przemieszczały się ciągnące pod Grunwald wojska polskie. Jeżeli chcesz skrócić sobie drogę, skręć na południe. Szlak odnajdziesz ponownie w Tułowicach (3 km).

Jeżeli wybrałeś wariant „maksymalny”, jedź dalej szlakiem rowerowym wzdłuż Kanału Kromnowskiego. Przy drugim mostku szlak ostro skręci w lewo – wówczas szlak biegnie już poza granicą Parku. Za niewielkim garbem wydmowym odbij w prawo, a po kolejnym kilometrze jeszcze raz w lewo. Gruntowa droga wśród pól, łąk i zagajników prowadzi dalej prosto na południe.

35.0 km Tułowice

Drugi raz w ciągu tej wycieczki przejeżdżasz nad kanałem Łasica. W centrum wsi – za ogrodzeniem – kryje się klasycystyczny dwór z początku XIX w. – własność malarza, Andrzeja Nowaka-Zepelińskiego, który nabył posiadłość w 1980 r. W Tułowicach znajduje się również stacyjka muzealnej linii kolejki wąskotorowej (www.muzkol.pl, tel. 46 862 59 76), która od maja do października kursuje w soboty z Sochaczewa do Wilcz Tułowskich (w lipcu i sierpniu również w środy).

Zielony szlak rowerowy kluczy wzdłuż ogrodzenia dworu, a następnie przez las wyprowadza na pola i łąki nad Bzurą.

39.0 km Brochów

Malowniczo położona nad starorzeczem Bzury wieś znana jest z obronnego kościoła, będącego jedną z najbardziej oryginalnych budowli sakralnych w Polsce. Murowaną z czerwonej cegły świątynię pod wezwaniem św. Rocha i Jana Chrzciciela wzniesiono w połowie XVI w. w stylu gotyckim, a w 100 lat później dokonano jej przebudowy. Ostateczny kształt renesansowej bazyliki nadał jej znany na Mazowszu budowniczy Jan Baptysta z Wenecji. Do ceglanego korpusu przylegają trzy okrągłe wieże: niższa od strony prezbiterium, a dwie wysokie po bokach. Kościół otacza solidny mur obronny, któremu towarzyszyła fosa. Jej resztki widoczne są od strony Bzury. W 1806 r. w Brochowie wzięli ślub rodzice Fryderyka Chopina. Przyszłego kompozytora ochrzczono w tej samej świątyni 23 kwietnia 1810 r. Fakt ten upamiętnia tablica na jednym z filarów.

Spod kościoła jedź za znakami szlaku rowerowego i niebieskiego szlaku pieszego. Trasa początkowo prowadzi szosą, a po 500 m odbija w szutrową drogę, prowadzącą na wschód. Jadąc wśród pól i łąk, przetniesz asfalt z Tułowic do Sochaczewa i towarzyszące mu tory kolejki. Na rozwidleniu szlaków skręć na południe za zielonymi znakami trasy rowerowej. Rolniczy krajobraz urozmaicają tutaj luźno rozrzucone zabudowania Wólki Smolanej.

44.0 km Wólka Smolana

Na rozjeździe dróg szlak skręca w prawo. Po chwili odbija lekko w lewo, prowadząc do Żelazowej Woli.

Jeżeli chcesz odwiedzić miejsce urodzin Fryderyka Chopina, trzymaj się szlaku. Ze względu na fakt, że dworek w Żelazowej Woli nie jest najlepiej przystosowany do zwiedzania przez rowerzystów (zakaz wstępu z rowerami na teren parku, brak bezpiecznego miejsca do pozostawienia pojazdu), proponujemy odłożenie tej atrakcji na inną okazję. Dlatego zamiast kierować się na południe do Żelazowej Woli, proponujemy skręcić na rozjeździe w Wólce Smolanej w lewo.

Trzymaj się szutrowej drogi, która biegnie wśród luźno rozrzuconych domów kieruje się na południowy wschód. Po 2 km dołączy do niej wracający z Żelazowej Woli szlak rowerowy. Za przysiółkiem Kirsztajnów szlak zanurza się w lesie, co po długiej jeździe w otwartym terenie stanowi miłą odmianę. Za lasem trasa zbliża się do krawędzi pradoliny Wisły. Po prawej ręce masz kilkumetrową skarpę, porozcinaną przez malownicze dolinki i niewielkie wąwozy, a po lewej roztacza się malowniczy widok na łąki nad Kanałem Olszowieckim. Po dystansie 2,5 km od wyjechania z lasu szlak skręca na północ, w asfaltową drogę prowadzącą do Granicy.