Ku Podlasiu

font size decrease font size increase font size

Zamek w Liwie

Sucha – Liw – Węgrów – Sucha

Tutaj odkryjesz uroki prowincji. Z daleka od wielkich miast, wśród pól, lasów i łąk czas wydaje się płynąć wolniej. Może dlatego na wschodnim Mazowszu zachowało się tyle ciekawych zabytków. Proponowana trasa pozwala na obejrzenie pamiątek historycznych z różnych epok. Odwiedzisz wczesnośredniowieczne grodzisko, bogactwo barokowej architektury sakralnej przyprawi Cię o zawrót głowy, a strzechy skansenu w Suchej przypomną Ci, jak jeszcze do niedawna wyglądały okoliczne wsie.

długość trasy: 38 km

oznakowanie: częściowo szlakiem czerwonym dla pieszych

stopień trudności: trasa łatwa, w większości prowadzi utwardzonymi drogami

komunikacja publiczna: dojazd z rowerem wyłącznie samochodem

0,0 km Skansen w Suchej

Na skraju wsi, w rozległym parku krajobrazowym stoi duży modrzewiowy dwór. Barokowy budynek wzniesiono w 1743 r. na polecenie Ignacego Cieszkowskiego, kasztelana liwskiego. W 1787 r. dwór odwiedził król Stanisław August Poniatowski, a w 1814 r. urodził się tu August Cieszkowski, wybitny filozof i ekonomista. Po 1945 r. we dworze mieszkali pracownicy PGR. Kilkanaście lat temu kompletnie zniszczony budynek nabyli Maria i Marek Kwiatkowscy. Dzięki ich wytrwałości i intensywnej pracy udało się przywrócić dawny wygląd dworu. Napis nad wejściem głosi: „sub veteri tectu sed parentali” – pod starym, lecz ojczystym dachem. Wystrój wnętrz odtwarza charakter i klimat polskiego dworu szlacheckiego. W pokojach od strony ogrodu zachowały się fragmenty oryginalnych malowideł na stropach.

Wokół dworu utworzono skansen, w którym gromadzone są zabytkowe budowle drewniane, charakterystyczne dla regionu siedleckiego. Jest to Muzeum Architektury Drewnianej Regionu Siedleckiego (Sucha 1, tel. 604 095 147, czynne lipiec, sierpień: wt.-pt.: 10.00-15.00, sob.-niedz.: 10.00-17.00, wrzesień-czerwiec: wt.-pt.: 10.00-15.00, sob.-niedz.: 10.00-15.00). Budowli jest już około dwudziestu. W jednej z chat miał się ukrywać podczas powstania w 1863 r. ks. Stanisław Brzóska, generał i naczelny kapelan jednego z powstańczych oddziałów. Uwagę zwracają również: okrągły maneż z końca XIX w. i wiatrak holenderski, który zachował oryginalny mechanizm.

Z Suchej wyjedź asfaltową drogą na wschód. Przetniesz dolinę rzeczki Kostrzyń, a po chwili wjedziesz między domy wsi Kopcie. Obok kościoła z pierwszej połowy XX w. stoi XIX-wieczna brama – dzwonnica. Warto zajrzeć do ciekawego wnętrza świątyni.

Na skrzyżowaniu skręć w lewo. Droga prowadzi do Proszewa, gdzie skręca w lewo i mostkiem przeprowadza na drugi brzeg rzeczki. Przez Polków dojedziesz do Oszczerza. Skręć w prawo i zaraz w lewo, w boczną, asfaltową drogę. Do Twojej trasy dołączają znaki pieszego szlaku czerwonego. Zgodnie z nimi w Ziomakach odbij w prawo, w brukowaną drogę, a następnie jedź przez las wzdłuż doliny Liwca.

12.0 km Grodzisk

Po wyjechaniu na pola wytęż wzrok. Na południe od zabudowań wsi – między drogą, którą jedziesz, a Liwcem – zobaczysz pozostałości dużego wczesnośredniowiecznego grodziska. Osadę z XI w. otaczał pierścień wałów. Od strony rzeki mają one 10 m wysokości. Szacowny zabytek jest jednocześnie bardzo dobrym punktem widokowym.

Po dojechaniu do wsi skręć w lewo. Żwirowa droga łagodnie skręca na zachód i prowadzi do miejscowości Karczewiec. Tam skręć w prawo i jedź drogą nr 697. Za zieloną dolinką rzeczki Strugi zaczyna się przyjemna jazda przez lasy. Pojawiające się przy szosie zabudowania są znakiem, że do Liwu już blisko.

19.5 km Liw

Od XV do XVII w. Liw był dużym i ważnym miastem. Swoje znaczenie osiągnął dzięki strategicznemu położeniu nad Liwcem wyznaczającym granicę pomiędzy Koroną a Litwą. Potop szwedzki oraz późniejsze epidemie i pożary doprowadziły do upadku miasta, ale z czasów świetności zachowały się pozostałości zamku (pięcioboczna, kamienno-ceglana wieża), które przyciągają tu wielu turystów.

Dwie smukłe wieże, jakie zobaczysz wjeżdżając do Liwu, nie należą jednak do zamku, ale do kościoła pod wezwaniem św. Leonarda. Neogotycką budowlę wzniesiono w 1907 r. Wewnątrz zwracają uwagę barokowe ołtarze boczne i chrzcielnica. Spacer po terenie przykościelnym może być jednocześnie lekcją ekologii – na metalowych tabliczkach umieszczono sentencje o pożytkach płynących z istnienia drzew i ich ochrony.

Jadąc przez Liw, zwróć uwagę na tradycyjne, drewniane domy. Pół kilometra za kościołem skręć w prawo, w brukowaną drogę prowadzącą do zamku.

Górująca nad nadrzecznymi łąkami budowla z czerwonej cegły uważana jest za jeden z najcenniejszych zabytków Mazowsza. Zamek wzniesiono na początku XV w. z inicjatywy księcia mazowieckiego Janusza I. W XVII w. rozbudowały go księżna Anna i królowa Bona. Po wojnie ze Szwedami zamek popadł w ruinę, a pod koniec XVIII w. na gruzach wzniesiono kancelarię starostwa – barokowy dworek, którego biała bryła kłóci się ze starszymi murami. Według legendy o północy w zamkowych salach i na murach pojawia się duch „żółtej damy” – zjawa małżonki niesłusznie oskarżonej i skazanej za zdradę. Za dnia warto zwiedzić tutejsze muzeum, w którym zgromadzono bogatą kolekcję broni polskiej i używanej w Polsce – od liczącej kilka stuleci broni białej po bagnety do kałasznikowów. Ekspozycję uświetnia malarstwo portretowe i batalistyczne oraz zabytkowe mapy (Muzeum Zbrojownia w zamku, ul. Stefana Batorego 2, Węgrów, tel. 25 792 57 17, czynne wt.-pt.: 10.00-16.00, w sob., niedz. i święta: 11.00-16.00).

Z Liwu jedź cały czas główną drogą w stronę Węgrowa. Po dwóch kilometrach skręć w lewo, do Kryp. We wsi skieruj się w prawo i przejedź przez most na Liwcu. Oczywiście, można też jechać cały czas główną drogą. Miej jednak na uwadze, że na tamtejszym moście w nocy straszą duchy, a w dzień samochody.

24.0 km Węgrów

Leżąca na granicy Mazowsza i Podlasia miejscowość uzyskała prawa miejskie już w 1441 r. W kolejnych stuleciach Węgrów był dynamicznie rozwijającym się ośrodkiem handlu i rzemiosła. Swój rozkwit miasto zawdzięczało właścicielom – rodom Kiszków i Radziwiłłów. Ci ostatni powołali do życia słynną manufakturę sukna. Do połowy XVII w. Węgrów pełnił również rolę głównego ośrodka reformacji na Podlasiu. Gwiazda miasta przybladła, kiedy Węgrów ominęły linie kolejowe. Dziś czaruje turystów prowincjonalnym spokojem i wspaniałymi kościołami, będącymi pamiątką bogatej przeszłości.

Ul. Żeromskiego dojedziesz do rynku. Jego dawna zabudowa została zniszczona podczas II wojny światowej, ale pod nr 26 zachował się zabytkowy zajazd z XVIII w., tak zwany Dom Gdański. Działa w nim Miejska Biblioteka Publiczna. Inny, również XVIII-wieczny budynek, stoi pod nr 1. Całą wschodnią pierzeję rynku zajmuje rozłożysty, trzynawowy kościół farny.

Jeden z najcenniejszych zabytków sakralnych regionu wzniesiono jako budowlę gotycką w XVI w. Pierwotny kościół spłonął na początku XVIII w. Jego pozostałością są prezbiterium i dwie smukłe wieże boczne. W latach 1703–06 spalony budynek gruntownie przebudowano w stylu barokowym, przypuszczalnie według projektu Tylmana z Gameren. Pracami kierowali Karol Ceroni i Jan Reisner. Wewnątrz kościoła zachowało się oszałamiające barokowe wyposażenie. Ściany i sklepienie pokrywają polichromie autorstwa Michelangelo Palloniego. Malowidła przedstawiają sceny z życia Matki Boskiej i Chrystusa oraz niezliczone wizerunki świętych i Ojców Kościoła. Zarówno przedstawione treści, podkreślające dogmaty negowane przez protestantów, jak i niezwyczajne bogactwo polichromii, służyć miały walce z reformacją. Pochodzący z kaplicy cmentarnej obraz „Taniec śmierci”, popularny motyw z epoki, nawet dzisiaj przyprawia o dreszczyk.

W zakrystii przechowywana jest galeria portretów właścicieli Węgrowa oraz miejskich i kościelnych dostojników. Wisi tu także owiane legendami lustro Twardowskiego. Według najpopularniejszej z legend czarnoksiężnik posłużył się ciężkim, metalowym zwierciadłem, aby ukazać królowi Zygmuntowi Augustowi ducha jego ukochanej żony Barbary Radziwiłłówny. Ponoć osoby przeglądające się w tym lustrze spotykają później nieszczęścia. Zły czar miał dosięgnąć między innymi Napoleona, generała Chłopickiego oraz pochodzącą z Węgrowa karmelitankę Barbarę Ubryk, którą żywcem zamurowano w celi klasztornej.

Ulicą Kościuszki dojedziesz z rynku do kolejnej wspaniałej świątyni. Barokowy kościół Franciszkanów Reformatów wzniesiono w latach 1693–1706, zapewne również według projektu Tylmana z Gameren. Wnętrze jednonawowej świątyni – z rzędami kaplic po obu stronach – zdobią polichromie autorstwa Michelangelo Palloniego. W kopule – na skrzyżowaniu nawy i transeptu – zachwyca jedno z najwybitniejszych dzieł malarza, przedstawiające Kościół Tryumfujący. Uwagę zwraca również kapiące złotem epitafium Jana Krasińskiego, umieszczone nad wejściem do kaplicy.

Chcąc odwiedzić trzeci z węgrowskich kościołów, trzeba wyjechać z rynku ul. Gdańską i po 50 m skręcić w lewo, w ul. Narutowicza. Jednonawowa, klasycystyczna budowla z kwadratową wieżą jest o wiele skromniejsza niż bogate kościoły barokowe. Obok kościoła znajduje się parterowa plebania z drugiej połowy XVIII w.

Z Węgrowa wyjedź drogą nr 637 w stronę Liwu. Przed mostem skręć w lewo i jedź na południe asfaltową drogą przez las.

28.0 km Jarnice

Ładnie położona na prawym brzegu Liwca wieś jest bardzo stara. Według zachowanych dokumentów istniała już w 1388 roku, kiedy to król Władysław Jagiełło nadał ją jako uposażenie katedrze wileńskiej. Najcenniejszym zabytkiem Jarnic jest drewniany kościółek z końca XVIII w. Obok stoi XIX-wieczna neogotycka dzwonnica. Według miejscowych przekazów świątynię, pochodzącą z Budziszyna koło Mokobod, przeniesiono do Jarnic około 1820 r. We wnętrzu kościoła zachowało się klasycystyczne wyposażenie.

Jedź dalej na południe, wzdłuż porośniętej łąkami doliny Liwca. Po przejechaniu przez wilgotny las miniesz Pierzchały, a potem z daleka zobaczysz wieże kościoła we wsi Wyszków.

34.5 km Wyszków

Wjeżdżając do Wyszkowa, miniesz barokową kapliczkę św. Floriana z końca XVIII w. Przy dużym placu, w centralnej części wsi stoi monumentalna barokowa świątynia z 1788 r. Jej trójdzielna fasada przypomina nieco farę w Węgrowie. Kościół ufundował miecznik wielki litewski Aleksander Ossoliński. Na ścianie jednej z przykościelnych wież można obejrzeć epitafium fundatora. We wnętrzu zachowało się jednolite klasycystyczne wyposażenie z okresu budowy świątyni. W ołtarzach umieszczono obrazy znanych malarzy epoki: Szymona Czechowicza, Franciszka Smuglewicza i Józefa Łukaszewicza.

Wyjedź z Wyszkowa przez most na Liwcu i pedałuj szosą na południowy zachód. W Pobratymach szosa ostro skręca w prawo, a potem w lewo. 200 m dalej skręć w żwirową drogę, prowadzącą na południowy wschód. Przez pola i mostek na rzeczce o wdzięcznej nazwie Śmierdziucha wrócisz do Suchej.