katedra p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny

Panorama Płocka ze stojącą na Tumskim Wzgórzu monumentalną katedrą z dwoma wieżami i zieloną kopułą jest jednym z najpiękniejszych mazowieckich widoków. Katedra powstała w XII wieku za sprawą ówczesnego biskupa płockiego Aleksandra z Malonne, dzisiejszy kształt zawdzięcza przebudowie dokonanej w początku XX w. Zawiera w sobie przegląd wszystkich stylów sztuki: od romanizmu, przez gotyk, renesans, barok po czasy współczesne. Wśród niezwykle cennego wyposażenia na plan pierwszy wysuwają się słynne Drzwi Płockie – kopia romańskich drzwi z wieku XII. Natomiast największą wartość historyczną ma kaplica zwana „Królewską”, w której spoczywają władcy Polski Władysław Herman i Bolesław Krzywousty.

Biskupstwo Płockie, zwane początkowo mazowieckim powstało w 1075 roku. Istniejąca w grodzie drewniana świątynia może stałaby dłużej, ale następujące po sobie wydarzenia historyczne: zabójstwo biskupa krakowskiego Stanisława dokonane na polecenie króla Bolesława Śmiałego, wygnanie i śmierć króla oraz wyniesienie księcia Władysław Hermana na tron polski, spowodowały gwałtowny wzrost znaczenia Płocka jako książęcego grodu i tym samym biskupstwa. Na dworze kolejnego władcy, Bolesława Krzywoustego pojawił się rzutki biskup Aleksander, przybysz z terenów dzisiejszej Belgii. On stał się głównym – obok księcia – fundatorem i budowniczym romańskiej budowli godnej stolicy księstwa. Budowaną ją lat czternaście, poświęcono w roku 1144.

Fundacją biskupa Aleksandra były również odlane z brązu drzwi zamykające główne wejście do katedry, na których w 26 kwaterach przedstawiono głównie sceny z Nowego Testamentu, nie unikając również scen i postaci współczesnych twórcom. Sprawą sporną pozostaje, jak długo wykonane w warsztacie mistrza Riquinusa w Magdeburgu drzwi pozostawały w Płocku. Dziś mamy tu wierną kopię dwunastowiecznego zabytku, oryginał w niewyjaśnionych okolicznościach znalazł się w Nowogrodzie Wielkim.

Wszyscy odwiedzający katedrę kierują swe kroki do Kaplicy Królewskiej w lewej nawie. Znajduje się tu sarkofag zaprojektowany w XIX wieku przez Zygmunta Vogla, w którym spoczywają prochy dwóch władców Polski: Władysława Hermana i jego syna Bolesława nazwanego niezbyt pochlebnie, choć prawdziwie Krzywoustym. W Kaplicy Królewskiej spoczywają też szczątki piętnastu książąt mazowieckich.

We wnętrzu zwracają uwagę ozdobne ołtarze, renesansowe i barokowe nagrobki, a szczególnie bogata malatura. Polichromie pokrywające wszystkie ściany i sklepienia wykonane zostały po gruntownej przebudowie kościoła na przełomie XIX i XX wieku. Ich autorami są Władysław Drapiewski, Czesław Idźkiewicz i Nick Brücher.

Katedra stoi na Tumskim Wzgórzu – wysokiej na 60 metrów skarpie Doliny Wisły. Jej dzisiejsza sylwetka mówi o przeszłości, łączy różne style w wyniku wspomnianej przebudowy dokonanej przez Stefana Szyllera. Mamy więc smukłe gotyckie wieże, ściany z romańskiej kostki granitowej, kopułę renesansową. Główne wejście zdobi neoromański portal z brązowym tympanonem fundacyjnym przedstawiającym scenę ofiarowania odnowionej katedry Matce Bożej, autorstwa Piusa Welońskiego.

Katedra ma wiele tajemnic i „smaczków”. Na przykład w ołtarzu Serca Jezusowego zobaczyć możemy wierną kopię słynnej mozaiki Dobrego Pasterza z V wieku znajdującą się w grobowcu Galii Placydii w Rawennie. Inną mozaikę, możemy zobaczyć w ołtarzu Świętego Stanisława; szata świętego ozdobiona jest swastykami – to starożytny symbol solarny. Pod sklepieniem całą świątynię obiega fryz z herbami kolejnych biskupów płockich. W nawie zwraca uwagę malowidło przedstawiające nauczanie Chrystusa na tle… panoramy Tumskiego Wzgórza.

Świątynia leży na Mazowieckim Szlaku Papieskim

W okolicy:

- Zamek Książąt Mazowieckich (zwany również opactwem benedyktyńskim),
- Muzeum Diecezjalne,
- Muzeum Mazowieckie przy ulicy Tumskiej,
- Sanktuarium Miłosierdzia Bożego