Ziemia Chełmońskiego

czwartek, 24 kwiecień 2025

Oficjalny
portal
turystyczny
Mazowsza

Jesteś tutaj:
Strona główna
/
JAK SPĘDZIĆ CZAS?
/
Szlaki rowerowe
/
Ziemia Chełmońskiego

A+ A A-

Ziemia Chełmońskiego

font size decrease font size increase font size

Wieś w Petrykozach

Międzyborów – Skuły – Jaktorów

Proponowana trasa prowadzi przez jedne z najpiękniejszych zakątków Mazowsza. Przekonaj się, co zmieniło się od czasu, kiedy okoliczne pejzaże malował Józef Chełmoński. Równinne, rolnicze przestrzenie urozmaicają niewielkie płaty lasów i malownicze dolinki rzek Pisi Tucznej i Pisi Gągoliny. Niezwykle ciekawe są różnorodne zabytki tej okolicy – od potężnego pałacu w Radziejowicach po maleńki kościółek w Skułach.

długość trasy: 50 km

oznakowanie: bez znaków, częściowo szlakami pieszymi (czarnym, zielonym i żółtym)

stopień trudności: trasa łatwa

komunikacja publiczna: początek wycieczki – stacja kolejowa w Międzyborowie; koniec – stacja kolejowa w Jaktorowie; obie na linii Warszawa – Skierniewice

0.0 km Międzyborów

Po wyjściu ze stacji jedź ul. Armii Krajowej, a przy kościele skręć w lewo, w ul. Staszica. Na kolejnym skrzyżowaniu skręć w prawo. Na wąskiej, asfaltowej drodze, prowadzącej w stronę Bieganowa, dołączysz do znaków czarnego szlaku. Jedź za nimi.

4,0 km nasyp kolejowy

Po przejechaniu przez tory odłącz się na moment od szlaku. Skręć ostro w prawo. Asfaltowa droga przejdzie niebawem w gruntową i łagodnym łukiem skręci ku wschodowi. Niebawem wjedziesz do lasu. Po kilometrze jazdy przez mieszany drzewostan miniesz gajówkę i wjedziesz w malowniczy wąwóz.

7,5 km rezerwat „Dąbrowa Radziejowicka”

Za wąwozem do leśnej drogi dołączają znaki czarne. Jedziesz wśród pięknych dębów, tworzących rzadkie już na Mazowszu zbiorowisko ciepłolubnej dąbrowy. Wiosną w runie lasu zakwita mnóstwo kwiatów. Występują tu zarówno gatunki ciepłolubne, jak jaskier wielokwiatowy czy pięciornik biały, jak i rośliny typowe dla borów, między innymi pszeniec zwyczajny. Szlak, klucząc wśród lasu, doprowadza do żwirowej drogi, którą prowadzi na południe. Po dojechaniu do asfaltu skręć w prawo. Po chwili będziesz w Radziejowicach.

11.5 km Radziejowice

Przez stulecia niewielka miejscowość należała do kilku szlacheckich rodów. Każdy z kolejnych właścicieli chciał uatrakcyjnić swoją siedzibę, więc jest tu co oglądać. Najważniejszym zabytkiem Radziejowic jest otoczony wspaniałym parkiem krajobrazowym pałac. Swój dzisiejszy kształt rezydencja zawdzięcza Kazimierzowi Krasińskiemu, który w początkach XIX w. powierzył przebudowę swojej rezydencji znakomitemu architektowi Jakubowi Kubickiemu. Budowla składa się z dwóch części. Barokowo-klasycystyczny pałac jest dawną oficyną z początku XVII w., przebudowaną w latach 1678 – 1684 na życzenie prymasa Stefana Radziejowskiego. Projektantem był prawdopodobnie Tylman z Gameren. Jakub Kubicki, który rozpoczął swoje prace po 1802 r., nadał pałacowi cechy klasycyzujące. Architekt dobudował też galerię, którą połączył pałac z drugim obiektem – smukłym neogotyckim zameczkiem, który wzniósł na miejscu dawnego dworu obronnego z XV w. W zewnętrzne ściany zameczku wmurowano detale ze starszych budowli. Obecnie w pałacu mieści się Dom Pracy Twórczej.

Można tu szukać natchnienia, wpatrując się w pejzaże, które malował Chełmoński i spacerując ścieżkami, na których Sienkiewicz obmyślał kolejne sceny „Krzyżaków”. Stylowe wnętrza w weekendy są udostępniane do zwiedzania. W Sali Porcelanowej i Salonie Błękitnym zobaczysz komplet XVIII-wiecznej miśnieńskiej porcelany, a w Salonie Malinowym – delikatne tapety z jedwabiu. Na ścianach wiszą obrazy najbardziej znanych XIX-wiecznych malarzy polskich. Latem w sali koncertowej często rozbrzmiewają dźwięki muzyki poważnej. Na kompleks pałacowy składają się także zabytkowe stajnie, wozownie, młyn wodny oraz pozostałości folwarku. Po drugiej stronie drogi stoi ukryty między drzewami modrzewiowy dwór z końca XVIII w., nazywany Domem Administratora.

Cały teren tonie w zieleni. Park w stylu angielskim założono w początkach XIX w. Wokół stawów – powstałych w wyniku spiętrzenia wód Pisi Gągoliny – rosną dorodne lipy, wiązy i modrzewie, a przed wejściem do pałacu uwagę zwraca pomnikowy miłorząb dwuklapowy.
Spod pałacu piękna aleja lipowa prowadzi do kościoła pod wezwaniem św. Kazimierza. Świątynia uważana jest za arcydzieło mazowieckiego klasycyzmu. Zbudowano ją w latach 1821–22 według projektu Jakuba Kubickiego. Ośmioboczna budowla ma dwa ryzality, w których znajdują się kruchta i prezbiterium. Wnętrze ozdabiają barokowo-klasycystyczne, polichromowane ołtarze, na których umieszczono herby rodów Ossolińskich (Topór) i Krasińskich (Ślepowron).

Z Radziejowic kieruj się na południowy wschód. Poprowadzą Cię zielone znaki szlaku pieszego. Za ruchliwą szosą Warszawa – Katowice wjedziesz na szutrową drogę i znajdziesz się w lesie. Niebawem po obu stronach drogi pojawią się stawy. Na rozjeździe dróg skręć ostro w prawo.

14,0 km mostek na Pisi Gągolinie

Z mostku roztacza się ładny widok na zieloną dolinę rzeki. 300 m dalej skręć w prawo. Kilometr dalej trafisz na rozjazd. Skręć w lewo, a po przejechaniu około 50 m w prawo – i kontynuuj jazdę na południe. Po chwili wjedziesz w sosnowy lasek, w którym natrafisz na prostopadłą do Twojej, szerszą drogę (może do chwili, kiedy czytasz te słowa, już ją wyasfaltowano). Skręć w lewo, a 500 m dalej, kiedy po lewej stronie skończy się polana – w gruntową drogę, prowadzącą na południe. Po dystansie 300 m, na rozjeździe koło stawu, wybierz lewe odgałęzienie. Droga wyprowadzi Cię z lasu i przetnie tory kolejowe, a po niecałych 2 km wjedziesz na drogę wojewódzką 876. Wokół możesz zobaczyć typowy mazowiecki krajobraz; wśród pól, łąk i niewielkich lasków rozrzucona jest luźna zabudowa. Wiosną w wielu miejscach żółcą się dywany mleczy. Jakość nawierzchni będzie się stopniowo poprawiać.

23.0 km Petrykozy

Otoczone z trzech stron lasami Petrykozy są jednym z najpiękniejszych zakątków Mazowsza. Tutaj – jak nigdzie indziej – przetrwała atmosfera z obrazów Józefa Chełmońskiego. Zabudowa wsi jest luźno rozrzucona na łagodnie pofalowanym terenie. Obniżenie opodal skrzyżowania dróg wypełnia staw, z którego wiosną rozlega się rechot tysięcy żab. Opodal, między gęstwiną parkowej zieleni, połyskują białe ściany szlacheckiego dworku. XVIII-wieczny zabytek był własnością znanego aktora Wojciecha Siemiona, który uratował dwór przed zniszczeniem i znalazł w nim swój życiowy azyl. Po jego śmierci opiekę nad dworem sprawuje rodzina. Artysta ocalił od zapomnienia również inne obiekty – na pobliskiej łące kiwają skrzydłami dwa drewniane wiatraki.

Wyjedź z Petrykoz gruntową drogą, prowadzącą wzdłuż dworskiego ogrodzenia. Po dwóch kilometrach skręć w lewo i kontynuuj jazdę wzdłuż krawędzi lasu. Skręć w lewo i jedź na zachód, do Grzegorzewic. Niedługo za przejazdem kolejowym pojawi się znajoma już droga 876. Po 1,5 km asfalt zawija w lewo, a Ty jedź dalej prosto, już drogą utwardzoną.

29.0 km Grzegorzewice

Przy drodze pojawia się wiejsko-letniskowa zabudowa. Skręć w prawo za znakami zielonego szlaku i drogowskazem zachęcającym do wizyty nad stawami rybnymi. Jeszcze tylko jeden skręt w lewo i ponownie w prawo, wzdłuż ogrodzenia pałacyku. U wylotu drogi widać już otwartą przestrzeń i dużo wody.

Stawy grzegorzewickie to największy z wielu kompleksów sztucznych zbiorników, utworzonych w dolinie Pisi Gągoliny. Kilkanaście zbiorników rozdziela malownicze groble. Rozległy widok najlepiej kontemplować z pobliskiej smażalni, oczekując, aż na stół wjedzie świeżo złowiona ryba. Gospodarstwo rybackie, zawiadujące stawami, specjalizuje się w hodowli karpi, ale w wodzie pluskają się również liny, karasie, amury, sumy, szczupaki.... i jeszcze kilka innych gatunków. W pogodne dni brzegi stawów są usiane wędkarzami. „Taaaka ryba” nie jest w Grzegorzewicach czymś nierealnym.

Nad brzeg stawów schodzi park krajobrazowy, otaczający neorenesansowy pałacyk z połowy XIX w. Mieści się tu Dom Pracy Twórczej Adwokatury Warszawskiej. Od 2009 r. na czas prac remontowych jego działalność została zawieszona.

Z Grzegorzewic wyjedź gruntową drogą, prowadzącą spod bramy pałacu przez centralną część wsi. Za ostatnimi zabudowaniami wjedziesz do cienistego lasu. Do drogi dołączy niebawem żółty szlak pieszy. Za lasem zaczynają się zabudowania wsi Skuły.

32.5 km Skuły

Przy skrzyżowaniu dróg, w centrum wsi stoi uroczy drewniany kościółek. Nad jednonawową budowlą pochylają się wyniosłe modrzewie. Świątynię pod wezwaniem św. Piotra i Pawła wzniesiono w 1678 r., a w późniejszych latach kilkukrotnie restaurowano. W XIX w. obok kościoła dobudowano drewnianą dzwonnicę. Bogate barokowe i rokokowe wyposażenie wnętrza świątyni kontrastuje z jej skromną sylwetką. Ściany i stropy pokryte są XVIII-wieczną, iluzjonistyczną polichromią. Częściowo wykonano ją nie na drewnie, ale na przytwierdzonym do ścian płótnie.

Spod kościoła jedź dalej za znakami szlaku żółtego. Szutrowa droga prowadzi wśród luźno rozrzuconych zabudowań, pól i zagajników. Po 1 km szlak skręca w prawo i polną ścieżką prowadzi wzdłuż doliny Pisi Tucznej. Kierując się za znakami, miniesz dwa malownicze, nieco zdezelowane mostki. Szlak prowadzi następnie wzdłuż ogrodzenia dworku w Grzmiącej. Przy bramie skręć w lewo. Piaszczysta droga dochodzi do asfaltu. Szlak prowadzi dalej szosą na północny zachód. Po 800 m przetniesz ruchliwą szosę katowicką. Jedź cały czas prosto. Miniesz wieś Bieniewiec. Za wsią, 1,8 km od trasy katowickiej, skręć w lewo i asfaltową drogą wjedź do lasu. Po 200 m asfalt ostro skręca w prawo. Jedź dalej prosto gruntową drogą wśród młodych sosen.

41,0 km Zalew Grzymek

W upalny dzień pewnie zatrzymasz się tu na dłużej. Nad jeziorkiem, utworzonym przez spiętrzone wody Pisi Tucznej, działa kąpielisko, ośrodek wypoczynkowy i wypożyczalnia sprzętu wodnego. Bywa tu tłoczno, ale nie umniejsza to przyjemności, jaką daje kąpiel w chłodnej wodzie.

Po kąpieli przetnij dolinkę Pisi, a po wyjechaniu na niewysoką skarpę skręć w prawo. Jadąc asfaltową drogą, miniesz kilka pomnikowych dębów i mnóstwo działek letniskowych. Okolice, które sto kilkadziesiąt lat temu malował mieszkający w pobliskiej Kuklówce Józef Chełmoński, zabudowują dziś swoimi drugimi domami mieszkańcy stolicy. Po 2 km od zalewu asfalt skręca w prawo. Jedź dalej prosto gruntową drogą. Po dojechaniu do szosy skręć w lewo i zaraz (przy krzyżu) ponownie w prawo. Szeroka droga jest rozjeżdżona przez ciężarówki wożące urobek z pobliskiej żwirowni. Na ostrym zakręcie w prawo jedź dalej prosto, w stronę widocznych w oddali zabudowań.

45,0 km Kulkówka Zarzeczna

Przetnij główną wiejską drogę i jedź cały czas prosto. Niebawem do drogi dołączą znaki żółtego szlaku. Cały czas jedziesz wśród luźno rozrzuconych gospodarstw. W Kulkówce znajduje się dworek modrzewiowy z połowy XIX w., w którym mieszkał i tworzył w latach 1889-1914 Józef Chełmoński. W dworku powstało wiele znanych dzieł artysty. Obecnie zamieszkują go potomkowie Chełmońskiego, ale nie jest on dostępny dla zwiedzających.
Droga skręca w prawo i mostkiem przecina koryto Pisi Tucznej. Drugim brzegiem doliny prowadzi szosa z Kuklówki do Jaktorowa. Skręć w nią w lewo i kieruj się w stronę bliskiego już Jaktorowa.

50.0 km Jaktorów

Współczesna architektura dużej wsi nie pozwala się domyślać, że już 600 lat temu istniała tu mała osada, otoczona przepastnymi borami Puszczy Jaktorowskiej. Po wielkich lasach nie pozostało już ani śladu, ale w Jaktorowie można zobaczyć pomnik ostatniego puszczańskiego tura, którego zabito w 1627 r.

Wycieczka kończy się na stacji kolejowej.