W widłach Bugu i Narwi

W widłach Bugu i Narwi rozciągają się lasy Puszczy Białej. W przeszłości nazywano ją też Biskupią, bo od XI w. lasy te należały do biskupów płockich. Chociaż rozważnie gospodarowali oni drzewostanem, przez stulecia powierzchnia puszczy mocno się zmniejszyła. Do dzisiaj lasy przetrwały tam, gdzie prowadzenie gospodarki rolnej było niemal zupełnie nieopłacalne. Na piaszczystych wydmach dominują sosnowe bory o urozmaiconym runie. Ocenia się, że w Puszczy Białej występuje ponad 30 gatunków chronionych roślin, a w jej rejonie gniazduje 150 gatunków ptaków, w tym żurawie i czarne bociany. Jest bardzo prawdopodobne, że na szlaku spotkasz dzika, jelenia albo stado saren.

Jednak bardziej interesująca od przyrody jest kultura tego regionu. Znajdujesz się na południowych krańcach Kurpiowszczyzny, której odrębność wyraża się tak w architekturze, jak w sztuce i gwarze ludowej. Na trasie wędrówki zobaczysz charakterystycznie zdobione domostwa, a jeżeli w niedzielę trafisz na mszę do kościoła w Porządziu, pewnie spotkasz tam kobiety ubrane w tradycyjne stroje.

długość trasy:  18 km

oznakowanie: znaki zielone, niebieskie, czerwone

trudności: szlak łatwy, ale nie wszędzie dobrze oznaczony

komunikacja publiczna: kolej na linii Warszawa – Ostrołęka

0.0 km Dalekie

Stację w samym środku dużego kompleksu leśnego wybudowano głównie dla potrzeb działającego tu tartaku. W upalny dzień zapach żywicznego drzewa aż kręci w nosie. Idź za znakami zielonymi, wzdłuż torów – do szosy, na której skręć w lewo, w kierunku Porządzia. Mniej więcej 1 km dalej przy drodze stoi krzyż. Szlak skręca przy nim w trakt prowadzący ku północy. Droga wiedzie przez sosnowe bory. W koronach drzew z krzykiem przelatują sójki.

2,0 km skraj lasu

W oddali widać zabudowania wsi Sieczychy. Tutejsi cieśle cieszyli się zasłużoną sławą w całym regionie. Nazwa wioski na trwałe zapisała się w historii kraju, kiedy 20.08.1943 r. żołnierze AK zaatakowali tutejszy posterunek żandarmerii. Jego likwidacja była częścią akcji „Taśma”, w czasie której podczas jednej nocy zlikwidowano kilkanaście takich posterunków na Mazowszu. W akcji w Sieczychach poległ organizator i dowódca oddziałów dywersyjnych AK, dwudziestodwuletni Tadeusz Zawadzki „Zośka”.

Kilkaset metrów od skraju lasu spotkasz niebieski szlak. Znaki zielone prowadzą w stronę Sieczych i dalej – do Lubiela (16,5 km). Wybierz szlak niebieski, który wraca między drzewa i przez łagodne, wydmowe wzniesienia podąża na południowy wschód. Po około 2 km dojdziesz do rozległej polany. Szlak skręca tu w piaszczystą leśną drogę, wiodącą na północny zachód.

5,0 km Dąb Powstańców 1863 r.

Na rozwidleniu dróg rośnie potężny dąb o trzymetrowym obwodzie pnia. Jego gałęzie malowniczo zwieszają się nad drogą. Na pniu umieszczono niewielką kapliczkę. Według tradycji carscy żołnierze wieszali na dębie uczestników Powstania Styczniowego. Po przeciwnej stronie drogi stoi duży drewniany krzyż z 1862 r.

Szlak prowadzi wąską przecinką na lewo od dębu w stronę bliskiej już krawędzi doliny Narwi.

5,5 km Bagno Pulwy

Takiej góry pewnie się tu nie spodziewałeś! Skarpa piaszczystego tarasu, na którym rośnie puszcza, wznosi się 25 m ponad płaską, zatorfioną dolinę Narwi. U Twoich stóp leży osuszone bagno Pulwy. Jego nazwa pochodzi od słowa „polewy” i oznacza tereny zalewane przez wodę. Niegdyś były tu nieprzebyte trzęsawiska. Tylko miejscowi znali bezpieczne ścieżki przez Pulwy. Odludność i tajemniczość miejsca sprzyjała powstawaniu legend. Jedna z nich opowiada o Kurpiu Bartłomieju i jego nader złośliwej żonie Jagnie. Doprowadzony ciętym językiem żony do ostateczności, Bartłomiej próbował utopić ją w Pulwach. Po pewnym czasie, wędrując przez bagna, spotkał diabła. Czart był wynędzniały i smutny. Żalił się Bartłomiejowi, że odkąd na bagna trafiła złośliwa kobieta, nie ma ani chwili spokoju. Osuszenie Pulw odarło je z tajemniczości i uczyniło dostępnymi dla człowieka. Dziś rozległe łąki zajmują powierzchnię 60 km².
Szlak prowadzi drogą u podnóża skarpy. Wędrujesz przez las, chwilami zbliżając się do jego skraju. Po ok. 2 km znaki ponownie skręcają pod górę, prowadząc głęboko wciętym wąwozem. Szlak przecina drogę z Dalekiego, mija leśniczówkę i skrajem lasu wiedzie do Porządzia.

9.5 Porządzie

Wieś położona jest na rozległej polanie, z trzech stron okolonej lasami. Z czwartej, od południa, stroma skarpa opada ku łąkom na Pulwach.

W Porządziu znajduje się ciekawy drewniany kościół. W 1928 r. przeniesiono go z Dzierżenina nad Narwią. Budowlę przebudowano według projektu Stefana Szyllera, nadając jej cechy stylu narodowego. Świątynia przypomina nieco kościoły z Podhala. Na zadbanym terenie przyświątynnym wzniesiono monument z narzutowych głazów. Upamiętnia on poległych podczas II wojny światowej.

Spod kościoła szlak niebieski prowadzi dalej na zachód, dążąc do odległego Popowa nad Bugiem. Skręć na południe i idź bez znaków przez wieś. Obok szkoły urządzono miniskansen maszyn rolniczych. Ciekawe, czy odgadniesz ich zastosowanie?

W połowie XIX w. Porządzie wielokrotnie odwiedzał Oskar Kolberg, znany jako autor wielotomowego opracowania etnograficznego, dotyczącego ziem polskich. W części poświęconej Mazowszu przytacza on wiele ciekawostek i obserwacji z rejonu Porządzia. Do dzisiaj we wsi zachowało się wiele tradycyjnych drewnianych domostw. Uwagę zwracają bogato rzeźbione i malowane ganki oraz nadokienne „koruny” i okiennice. Najwięcej starych domów zachowało się w południowej części Porządzia, zwanej „Starą Wsią”.

11,5 rozstaje dróg

Na rozstajach dróg spotkasz znaki czerwone, prowadzące południowym skrajem polany, na której znajduje się Porządzie. Kieruj się za nimi na wschód. Początkowo szlak prowadzi brzegiem lasu, a potem zagłębia się wśród drzew. Leśne dukty i ścieżki poprowadzą Cię z powrotem do stacji w Dalekiem. Przez całą trasę będziesz wędrował wśród sosnowych borów. Jeżeli wybrałeś się na wycieczkę w lipcu, warto zarezerwować trochę czasu na zbieranie jagód. Po letnich deszczach możesz się nastawić na obfite grzybobranie.

17,8 stacja w Dalekiem

Koniec wycieczki. Czas na regenerację mięśni.

Informacje praktyczne

Gastronomia

Wyszków: Bar „Pingwin”, ul. I Armii WP 87, tel. (29) 742 66 61

Noclegi

Wyszków: Ośrodek Szkoleniowo-Noclegowy ZDZ, ul. 3 Maja 24, tel. (29) 742 44 19

Wyszków: Hotel Baśniowa (również restauracja), ul. Poniatowskiego 10, tel. (29) 743 16 00