Torfy i wydmy

Piaszczyste tarasy doliny Wisły na prawym brzegu rzeki porastają karłowate sosnowe lasy. Od wielu lat rejon Otwocka i Celestynowa pozostaje ulubionym miejscem wycieczek warszawiaków. Nie wiadomo, czy zadecydowała o tym uroda leśnych uroczysk, zdrowy mikroklimat, czy po prostu dogodne połączenia komunikacyjne ze stolicą.

długość trasy: 13 km (można ją skrócić do 10,5 km)

oznakowanie: początkowo znaki czarne, potem czerwone

trudności: trasa łatwa

komunikacja publiczna: połączenia kolejowe na linii Warszawa – Pilawa

0,0 km stacja PKP w Otwocku

Sprzed modernistyczno-secesyjnego budynku dworca kolejowego wędruj ulicami Otwocka za znakami czarnego szlaku. Bardzo szybko zorientujesz się, że to wyjątkowe miejsce. Bo czy w wielu miastach szumią wysokie sosny? Dzisiejszy charakter Otwocka został ukształtowany w drugiej połowie XIX w. Odkryto wówczas przeciwgruźlicze walory tutejszego mikroklimatu, który charakteryzuje się dużą liczbą słonecznych dni i żywicznym powietrzem. Wzdłuż nowo zbudowanej kolei nadwiślańskiej wyrosło uzdrowisko, które wkrótce stało się znane ze swojej ciekawej architektury. Była ona mieszanką modnego w tamtych czasach stylu budownictwa uzdrowiskowego Alp i Szwarcwaldu oraz architektury rosyjskich dacz. Najstarsze z drewnianych, bogato dekorowanych budynków zbudował Michał Elwiro Andriolli, znany ilustrator. Wiele lat później Konstanty Ildefons Gałczyński nazwał ich eklektyczny styl „świdermajerem” – od przepływającej przez Otwock rzeki Świder.
Nastrojowe drewniane wille przemieszane są dzisiaj z nowszymi, nie zawsze najszczęśliwiej zaprojektowanymi obiektami, ale las szumi dokładnie jak przed wojną.

2.5 km Soplicowo

Na południowych krańcach Otwocka wzniesiono w latach dwudziestych kolonię domów urzędniczych. Przy ul. Sułkowskiego kryje się w lesie willa, która odegrała dużą rolę w polityce. W 1948 r. władze więziły tu oskarżonego o „odchylenia prawicowe” Władysława Gomułkę, a 37 lat później internowano w tym miejscu przewodniczącego Solidarności - Lecha Wałęsę. W willi Soplicówka przy ul. Narutowicza 2 mieści się Muzeum Ziemi Otwockiej (czynne codziennie, z wyjątkiem poniedziałków, w godz. 9.00-17.00, tel. 22 788 15 45). Ekspozycja dostarcza wielu ciekawych wiadomości o przyrodzie i historii regionu. Można tu obejrzeć stare zdjęcia i kolekcję judaików. Na uwagę zasługują także zbiory etnograficzne, wśród których wyróżniają się tkaniny.

Za skrzyżowaniem z ul. Narutowicza szlak skręca na południe i leśnymi ścieżkami zatacza pętlę, zbliżając się do granic Karczewa. Jesteś już na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Utworzono go w 1987 r. na powierzchni ponad 14 tys. ha. Park składa się z dwóch części, oddzielonych od siebie miejską zabudową Otwocka. Krajobraz parku tworzą porośnięte sosnami łańcuchy wydm i rozdzielające je podmokłe obniżenia, często wypełnione torfami. W leśnych ostępach żyją między innymi czarne bociany, żółwie błotne, łosie i borsuki. Tereny Mazowieckiego Parku Krajobrazowego pełnią ważną rolę „zielonych płuc” stolicy. Czyste powietrze płynie stąd przez dolinę Wisły wprost nad warszawskie ulice.

3,7 km cmentarz żydowski

Wśród wydmowych piasków, przy dawnej drodze z Pogorzeli do Karczewa leży stary cmentarz żydowski. Przed wojną Żydzi stanowili trzy czwarte ludności Otwocka, było to też ulubione letnisko wyznawców judaizmu. W 1940 r. hitlerowcy utworzyli w mieście getto (drugie co do wielkości, po warszawskim), które zlikwidowano dwa lata później. Kamienne macewy pochylające się ku ziemi pewnie potrafiłyby powiedzieć niejedno o przeszłości Otwocka. Spróbuj sam odczytać historię – wiele tekstów na nagrobkach wyryto po polsku.

5,5 km rezerwat „Na Torfach”

Od rejonu Osiecka aż po Otwock wzdłuż doliny Wisły ciągnie się pas podmokłych torfowisk. Obecnie większość z nich zamieniono na żyzne łąki, ale w rezerwacie wciąż można podziwiać malowniczy krajobraz torfowiska. Obserwację przyrody ułatwia duża platforma widokowa.

Urokliwe jeziorko, będące sercem obszaru chronionego, wbrew pozorom nie zostało stworzone przez naturę. Zagłębienie po eksploatacji torfu zasilane jest przez źródełka bijące na jego północnych brzegach. Lustro wody otacza szerokim pierścieniem podmokły las. Liczne półwyspy i wysepki porośnięte są kępami olch i brzóz. Na wyżej położonych, suchszych stanowiskach wznoszą się topole, sosny i dęby. Jeziorko wraz z najbliższym sąsiedztwem jest ostoją zwierzyny. Gniazduje tu kilkadziesiąt gatunków ptactwa. Najłatwiej zobaczyć majestatyczne białe łabędzie. Często po tafli jeziora roznosi się rytmiczne stukanie. To dają o sobie znać dzięcioły, mieszkające w dziuplach nadbrzeżnych drzew. Osobliwości fauny raczej nie rzucają się w oczy. Gdzieś w torfowisku kryją się żółwie błotne i węże – gniewosze plamiste. Okolice jeziorka upodobała sobie również większa zwierzyna: łosie i sarny. Jeżeli chcesz podglądać życie natury, musisz zaczaić się tutaj o świcie.

Od platformy czarny szlak przebiega wspólnie ze ścieżką dydaktyczną. Lektura ustawionych przy drodze tablic pozwala lepiej poznać i zrozumieć otaczający las. Po mniej więcej 0,5 km ścieżka skręca z leśnego traktu i zbliża się do jeziorka. Jeżeli zainteresowały Cię prezentowane informacje, możesz dalej wędrować od tablicy do tablicy. Szlak i ścieżka spotkają się ponownie przy bazie „Torfy”.

6,3 km Baza „Torfy”

W starej leśniczówce mieści się ośrodek edukacji ekologicznej i muzeum Mazowieckiego Parku Krajobrazowego. Organizowane są tu zajęcia dydaktyczne dla szkół i innych zorganizowanych grup (Karczew, ul. Torfy 2, czynne w wakacje sob.-niedz.: 9.00-14.00, od września do czerwca wycieczki szkolne, ale nie ma problemu z dołączeniem się do grupy, tel. 22 799 26 94 wew. 103). Obok jest parking leśny. Największą atrakcją bazy jest założony w 1998 r. matecznik. Schronienie znajdują tu zwierzęta, które z różnych powodów potrzebują pomocy w powrocie do natury: zranione sarny, ptaki, które wypadły z gniazd oraz inne „trudne przypadki”.

Spod leśniczówki idź za czarnymi znakami na południowy wschód.

6,6 km skrzyżowanie szlaków

Jeżeli chcesz skrócić wycieczkę, możesz stąd wrócić do Otwocka, idąc za znakami niebieskimi na północ. Zachęcamy jednak do dalszej wędrówki czarnym szlakiem. Idziesz leśną drogą przez ubogi sosnowy las. Po 1,2 km szlak skręca na północny wschód, a po kolejnych ośmiuset metrach dochodzi do szerszej drogi leśnej i przyjmuje poprzedni kierunek.

9,3 km węzeł szlaków

Szlak czarny łączy się z czerwonym. Skręć za nowymi znakami w lewo, a po stu metrach w prawo. Zaczynasz wchodzić na piaszczyste wzniesienie.

9,8 km Dąbrowiecka Góra

Na wysokiej wydmie znajdują się dwa najlepiej zachowane bunkry niemieckiej linii obrony z 1944 r. Umocnienia tak zwanego „Przedmościa Warszawskiego” zaczęto wznosić już w 1941 r. Prace zarzucono jednak po sukcesach armii niemieckiej na froncie wschodnim. Zgromadzone materiały wysłano na budowę Wału Atlantyckiego. Kiedy w 1944 r. Niemcy wycofywali się pod naporem Armii Czerwonej, zaczęto pospiesznie wykańczać fortyfikacje, ale czasu było zbyt mało. Między 27 a 30 lipca 1944 r. Rosjanie przełamali linię obrony niemieckiej w pobliżu Dąbrowieckiej Góry, na słabo obsadzonym odcinku pod Dąbrówką.

Szlak prowadzi dalej leśną dróżką i po kilkuset metrach wyprowadza na szczyt wzniesienia. Stoisz niemal 116 m nad poziomem morza. Las na północnym stoku wydmy został zniszczony przez ogień. Z pożarzyska roztacza się rozległy widok na zielone przestrzenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego.

9,8 km Czerwona Droga

Szlak prowadzi teraz bitą leśną drogą. Jak na podwarszawską okolicę ma ona zaskakujący czerwony kolor. Podobno do utwardzenia traktu wykorzystano gruz z ruin stolicy.

10,8 km Okoły

Niewielki przysiółek to zaledwie kilka zabudowań zagubionych wśród lasu. Szlak czerwony krzyżuje się tu ze znakami zielonymi, prowadzącymi z Otwocka do Celestynowa. Nieco dalej zobaczysz przy drodze potężny dąb – pomnik przyrody o obwodzie przekraczającym cztery metry.

12,2 km szosa Otwock – Celestynów

Za szosą biegną tory kolejowe. W widłach dróg urządzono leśny parking. W pobliżu znajduje się pamiątkowy kamień, upamiętniający walkę żołnierzy ruchu oporu. Podczas II wojny światowej niszczyli oni transporty na linii kolejowej.
Szlak skręca w lewo i wzdłuż szosy prowadzi do pobliskiej stacji kolejowej.

12,9 stacja kolejowa Pogorzel Warszawska

Pociągiem dojedziesz do zaparkowanego w Otwocku samochodu albo prosto do stolicy.

Informacje praktyczne

Gastronomia

Karczew: Restauracja Rokola, Rynek Zygmunta Starego 24, tel. (22) 780 65 42

Otwock: restauracja Zalesin, ul. Ambasadorska 14, tel. (22) 788 92 47

Otwock: Pizzeria Metropizza, ul. Karczewska 10, tel. (22) 779 32 71

Otwock: Restaurant M-kwadrat, ul. Matejki 2, tel. (22) 719 62 60

Noclegi

Otwock: Biuro Usług Turystycznych, ul. Poniatowskiego 1, tel. (22) 779 31 05; pomaga znaleźć noclegi w ośrodkach wczasowych i kwaterach prywatnych

Otwock: hotel Villa Otwock (z restauracją), ul. Wspaniała 47, tel. (22) 788 05 88

Otwock: pokoje gościnne, ul. Kasztanowa 6, tel. (22) 779 49 18