kościół p.w. Św. Rocha i Św. Jana Chrzciciela

Jedna z najstarszych i zarazem najbardziej intrygujących świątyń Mazowsza. Kościół o charakterze obronnym, którego początków szukać trzeba w XIV wieku, a swój obecny kształt zawdzięcza przebudowie dokonanej przez architekta Jana Baptystę Wenecjanina dwieście lat później. Związany z historią I i II wojny światowej, a najbardziej znany jako miejsce ślubu państwa Chopin i chrztu ich dzieci. Otoczony murem obronnym, opatrzony trzema wieżami-basztami; nie ma takiego drugiego w całej Polsce…

Wieś Brochów istniała już w początku XI wieku, z roku 1113 pochodzi najstarsza wzmianka o kościele, wtedy jeszcze drewnianym. Prawdopodobnym fundatorem pierwszego kościoła murowanego był rycerz Jan Sówka z rodu Prawdziców lub któryś z jego siedmiu synów. Była połowa XIV wieku, w nieodległym Łowiczu pojawiły się wcześniej ekipy muratorów, którzy na polecenie arcybiskupa Skotnickiego stawiali zamek i kościół NMP (dzisiejszą katedrę). Zapewne ci sami ludzie stawiali ściany świątyni brochowskiej.
Legenda wiąże jednak powstanie tego obiektu z rycerzem Andrzejem z Dinheim, który wzięty został do niewoli przez kasztelana Jana Sówkę w bitwie pod Płowcami i przebywał w dobrach Prawdziców czekając na wykupienie. Krzyżacy nie spieszyli się z tym widać, bo zanim pieniądze nadeszły, w niewolę wpadło serce mężnego rycerza za sprawą pięknej córki kasztelana. Ożenił się, pozostał w Brochowie, a kiedy wreszcie okup nadszedł, przeznaczono go na fundację świątyni.

Przez wiele lat uważano, że brochowski kościół powstał dopiero w XVI wieku – nic dziwnego, bo wtedy właśnie (lata 1551-1561) przybrał on swój niezwykły kształt nadany mu przez Jana Baptystę Wenecjanina, włoskiego architekta działającego wówczas na Mazowszu (wzniósł m.in. barbakan warszawski). Tajemnicą pozostanie jak i dlaczego mało znany (i zapewne niezbyt możny) ród Brochowskich zbudował kościół-zamek w bezpiecznej wówczas od najazdów centralnej części Polski.

O obronności obiektu decydują nie tylko trzy potężne wieże mające wyraźny charakter baszt z wąskimi okienkami-strzelnicami, ale także łączący je ganek obiegający wnętrze pod dachem. W zakrystii znajduje się kominek – może służyć miał do warzenia strawy dla obrońców?

W XIX wieku odnowicielami podupadającej budowli byli Lasoccy, których epitafia znajdziemy we wnętrzu. Jednak w czasie I wojny światowej kościół został niemal zupełnie zrujnowany podczas kilku miesięcy walk rosyjsko-niemieckich. Odbudowano go wielkim wysiłkiem, ale kolejne walki we wrześniu 1939 roku (bitwa nad Bzurą) znów spowodowały zniszczenie. Tablice na zewnątrz i we wnętrzu przypominają żołnierzy i oddziały Armii „Poznań” przebijających się tędy do Warszawy.

Rozległa parafia brochowska obejmowała swym zasięgiem m.in. wioskę Żelazową Wolę. Dlatego właśnie do tego kościoła przyjeżdżała rodzina Chopinów na nabożeństwa i po sakramenty. Tu 2 czerwca 1806 r. zawarli związek małżeński Justyna z Krzyżanowskich i Mikołaj Chopin, tu 23 kwietnia 1810 r. dopełniono obrzędu chrztu (po tzw. „chrzcie z wody” dokonanym wkrótce po urodzeniu) małego Fryderyka.
W ostatnich latach dokonano kompleksowego remontu całego obiektu. Dokonano m.in. rekonstrukcji polichromii na sklepieniu tzw. „pułtuskim”.

W okolicy:

- Żelazowa Wola – miejsce urodzenia Fryderyka Chopina, muzeum,
- Sochaczew – Muzeum Kolei Wąskotorowej, ruiny zamku książąt mazowieckich,
- Tułowice – klasycystyczny dwór Lasockich w otoczeniu parku (wł. prywatna),
- szlaki piesze i rowerowe Puszczy Kampinoskiej,