Przez Kurpie

font size decrease font size increase font size

Puszcza Zielona

Zajazd Borowik – Lelis – Łyse – Zajazd Borowik

Piaszczysta równina na północnych krańcach Mazowsza została utworzona przez wody spływające z cofającego się lądolodu. Rozcinają ją szerokie, zatorfione doliny, którymi Omulew, Szkwa, Rozoga i inne rzeki spływają na południe jako dopływy Narwi. Przed wiekami szumiała tu nieprzebyta puszcza. Najpierw nazywano ją Zagajnicą, później przyjęła się nazwa Puszcza Zielona. Książęta mazowieccy i królowie polscy polowali w tutejszych lasach na niedźwiedzie, tury i jelenie.

W XVII w. dziewicze dotąd tereny zaczęli kolonizować osiedleńcy znad Wisły. Ich żywicielką była puszcza: polowali, łowili ryby w rzekach i wybierali miód z dzikich barci. Sąsiedzi nazwali ich „Kurpiami” – od lipowego łyka, którego obróbką się zajmowali. Chociaż przepastne bory stopniowo wycięto, mieszkańcy tego regionu do dzisiaj zachowali swoją barwną kulturę. Jej wyrazem są kolorowe stroje ludowe, charakterystyczna architektura i ciekawa tradycja.

długość trasy: 65km

oznakowanie: bez znaków

stopień trudności: trasa łatwa

komunikacja publiczna: rower trzeba dowieźć do początku trasy samochodem

0,0 km Zajazd Borowik

Z Ostrołęki dojedziesz do początku trasy szosą prowadzącą do Myszyńca i dalej na Mazury. Pośród lasów na wysokości wsi Szwendrowy Most zobaczysz po prawej stronie duży parking, a przy nim Zajazd Borowik.

Z parkingu leśna droga prowadzi na północny wschód przez przyjemny, sosnowy las. Po mniej więcej 1 km czeka Cię przekroczenie łańcucha wydm. Przygotuj się na sporo piachu oraz zjazdy i podjazdy. 2,5 km od parkingu droga łagodnie skręca na południowy wschód. Po prawej stronie miniesz śródleśną łąkę. Na jej krańcu leśny dukt odbija w lewo. Czeka Cię jeszcze kilometr piaszczystej trasy przez wydmy. Potem wyjedziesz na rozległą polanę, środkiem której ciągną się zabudowania wsi.

4.5 km Durlasy

Po dojechaniu do asfaltu skręć w lewo. Jadąc przez wieś, zwróć uwagę na tradycyjne budownictwo kurpiowskie. Drewniane chaty wyróżniają bogate zdobienia okien. „Koruny” i podokienniki są wycinane w misterne wzory. Wycięcia zdobią również krzyżujące się ponad kalenicą deski wiatrowe, zwane tutaj śparogami.

Kiedy dojedziesz do prostopadłej drogi asfaltowej, skręć w prawo. Droga prowadzi u podnóża łuku wydmowego do bliskiej już wsi Lelis.

7.0 km Lelis

Jedna ze starszych osad kurpiowskich istniała już w XVIII w. Działała tu tak zwana hamernia, w której wytapiano żelazo. Tak zwaną rudę łąkową pozyskiwano na okolicznych podmokłościach, gdzie w wyniku procesów geochemicznych wytrącały się niskoprocentowe konkrecje żelaziste. Dzisiejsza zabudowa wsi ma współczesny charakter. Z centrum możesz na moment skręcić w lewo, aby zerknąć na drewniany kościół pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Chociaż budowla została wzniesiona w 1989 r., jej sylwetka właściwie nie różni się od zabytkowych świątyń regionu.

Po obejrzeniu kościoła wróć do głównej, asfaltowej drogi i kontynuuj jazdę na północny wschód. Za wsią przetniesz niewielki lasek i wyjedziesz na rozległe, zmeliorowane łąki w dolinie Rozogi. W pobliżu mostu na rzece miniesz dwie ładne kapliczki. Po wyjechaniu z doliny znowu znajdziesz się w sosnowym borze, porastającym kolejny na Twojej trasie łańcuch wydmowych pagórków. Na szczęście cały czas jedziesz asfaltem.

14.5 km Dąbrówka

Ładna, niewielka wioska ciągnie się wzdłuż krawędzi doliny Szkwy. Zobaczysz tu sporo starych chat i uroczą drewnianą kapliczkę. Najcenniejszym zabytkiem Dąbrówki jest drewniany kościół z XVIII w. Pierwotnie świątynia stała w Kadzidle, skąd przeniesiono ją w XIX w. Część wyposażenia wnętrza jest barokowa. Całość zachowała niepowtarzalny, ludowy charakter. Obok kościoła rośnie potężna lipa drobnolistna, zwana Dąbrówką. Obwód jej pnia zbliża się do trzech metrów.

Trzymaj się drogi, którą jechałeś z miejscowości Lelis. Z mostu na Szkwie roztaczają się ładne widoki na rzekę i towarzyszące jej łąki. Wzdłuż przeciwległej krawędzi doliny ciągną się zabudowania wsi Gąski. Skręć w lewo. Asfaltowa droga prowadzi wzdłuż domów, na granicy łąk i lasów. Na skrzyżowaniu z szutrowymi drogami asfalt znika i ustępuje miejsca utwardzonej drodze. Po dłuższej chwili miniesz po lewej stronie gajówkę, za którą droga zagłębia się w lesie. Jedziesz skrajem rezerwatu „Czarny Kąt”. Ochronie podlega charakterystyczny drzewostan Puszczy Zielonej. W sosnowym borze ciemną zielenią połyskują świerki, a runo tworzy gęsty kobierzec jagód i borówek.

24.0 km Czarnia

Po dojechaniu do zabudowań skręć w lewo i pedałuj przez wieś. Na skrzyżowaniu możesz na chwilę odbić w lewo, w stronę widocznego z daleka kościoła. Drewnianą świątynię wzniesiono w 1921 r. Po obejrzeniu kościoła zawróć i asfaltową drogą jedź na północ. Mozaikę łąk i pól urozmaicają luźno rozrzucone zabudowania. Droga wije się łagodnie, przecinając kolejne kanały melioracyjne. Stopniowo zbliżasz się do dużego kompleksu leśnego. Od przysiółka Złota Góra droga prowadzi przez bór – prosto na północ. Po dojechaniu do asfaltowej szosy, prowadzącej z Nowogrodu do Myszyńca, skręć w lewo.

35.5 km Serafin

Jeżeli masz mało czasu, możesz jechać dalej prosto do wsi Łyse. Zachęcamy jednak do skręcenia w prawo. Stylizowany, drewniany drogowskaz zachęca do odwiedzenia rezerwatu „Serafin”. Żwirowa ścieżka prowadzi z parkingu do wieży widokowej. Roztacza się z niej wspaniały widok na płaską powierzchnię torfowiska. Niegdyś znajdowało się tu jezioro, które stopniowo zarosło. Dziś lustro wody połyskuje tylko w jego południowej części. Torfowisko porastają różnorodne zbiorowiska roślinne. W najwilgotniejszych miejscach zobaczysz wysoki, zwarty kożuch mchów torfowców. Dużą powierzchnię zajmują zielone turzycowiska. Obecność krzewiastych wierzb i olch świadczy o postępującym procesie wysychania bagna. Torfowisko i jego najbliższe okolice zamieszkuje wiele gatunków zwierząt. Swoje gniazda mają tu żurawie. Często z bagna dochodzi ich charakterystyczny klangor. Szuwary dają schronienie wielu gatunkom kaczek i innych ptaków wodnych. Nad torfowiskiem często krążą polujące na drobną zwierzynę ptaki drapieżne. W rezerwacie żyje również król bagien, potężny łoś. Przy odrobinie szczęścia może uda Ci się wypatrzyć z wieży jego krępą sylwetkę. Spod wieży widokowej wąska, drewniana kładka prowadzi kilkaset metrów w głąb bagna. Z umieszczonych na niej tabliczek dowiesz się wielu interesujących rzeczy o otaczającym Cię środowisku.
Po zwiedzeniu rezerwatu wsiądź na rower i wróć do asfaltowej szosy. Skręć w prawo, w stronę wsi Łyse.

37.5 km Łyse

Duża wieś jest znanym ośrodkiem kultury kurpiowskiej. W Niedzielę Palmową odbywa się tu znany w całej Polsce konkurs palm. Bibułkowe arcydzieła mają po kilka metrów wysokości. Uroczystościom religijnym towarzyszy gwarny kiermasz, urozmaicony występami zespołów ludowych. Na co dzień uwagę przyciągają dwa kościoły. Starszy (drewniany) zbudowano w drugiej połowie XIX w. Dwuwieżową świątynię pod wezwaniem św. Anny otacza wieniec wysokich drzew. We wnętrzu można obejrzeć urocze ludowe malowidła. Opodal wznoszą się potężne mury nowego kościoła pod wezwaniem Chrystusa Króla Wszechświata. Jeżeli trafiłeś tu w czasie niedzielnego nabożeństwa, w tłumie wiernych zauważysz kobiety w tradycyjnych strojach.

Jadąc przez Łyse zobaczysz kilka zabytkowych, misternie zdobionych domów. Na dużym rozjeździe w centrum wsi skręć w lewo, a po ośmiuset metrach jeszcze raz w lewo, w asfaltową szosę prowadzącą do Kadzidła. Z początku droga prowadzi przez łąki i pola. Za wałem wydmowym – porośniętym lasem – leżą Lipniki.

42.5 km Lipniki

Do wsi położonej na skraju doliny Szkwy chętnie zaglądają letnicy. Po drodze możesz obejrzeć XIX-wieczny kościół i drewniany wiatrak. Szosa prowadzi cały czas na południowy zachód. Przecina doliny Szkwy i Rozogi, po czym doprowadza do leżącego wśród wydmowych pagórków Kadzidła.

53.0 km Kadzidło

Duża wieś jest ważnym ośrodkiem tradycji i folkloru; uważana jest za duchową stolicę Kurpiowszczyzny. Lokalne zwyczaje i barwne stroje można podziwiać w czasie cyklicznych imprez folklorystycznych: „Wesela Kurpiowskiego” (trzecia niedziela czerwca) i „Niedzieli Kadzidlańskiej” (pierwsza niedziela września).

Nad domami góruje neobarokowy kościół pod wezwaniem św. Ducha, zbudowany pod koniec XIX wieku. Na uwagę zasługuje ciekawe wyposażenie wnętrza, a zwłaszcza barokowy ołtarz główny z XVII w., pochodzący z kościoła św. Anny w Kodniu na Podlasiu oraz dwie kropielnice wykonane z morskich muszli. W kościele przechowywanych jest także kilkanaście feretronów noszonych w procesjach podczas świąt kościelnych.
Przy drodze do Ostrołęki, na południe od kościoła, znajduje się Zagroda Kurpiowska – niewielki, ale bardzo ciekawy skansen (tel. 29 761 82 00, czynne codziennie w godz. 10.00–17.00). W muzeum wyeksponowano tradycyjną zagrodę kurpiowską – chatę wraz ze spichlerzem, drewutnią, stodołą, maneżem i studnią. Wnętrza wyposażone są w oryginalne meble, sprzęty i narzędzia gospodarskie. Podczas wakacji na terenie skansenu organizowane są spotkania z twórcami ludowymi.

Z Kadzidła możesz jechać do Zajazdu Borowik główną szosą, ale często panuje na niej duży ruch. Jeżeli masz ochotę na jeszcze trochę kurpiowskich klimatów, skieruj się w boczną drogę, prowadzącą na południowy wschód, do Brzozówki. Niemal od razu wjedziesz do lasu. W Brzozówce skręć na południe, w asfaltową drogę prowadzącą do Szafarni. Kiedy dojedziesz do wsi, skręć w lewo. Niecałe 2 km dalej – na rozjeździe – odbij w prawo i skrajem lasu jedź na południe. Na skrzyżowaniu z asfaltówką, skręć jeszcze raz w prawo. We wsi Łodziska wyjedziesz na główną szosę do Ostrołęki. Skręć w lewo. Po przejechaniu 2 km zobaczysz znajomy parking leśny.