Najdłuższa rzeka Polski przepływa przez województwo na odcinku ponad 320 km. Jej bieg można podzielić na 3 części: powyżej Warszawy, między Warszawą a Płockiem i poniżej Płocka. W większej części swego biegu Wisła pozostaje dziką, nieuregulowaną rzeką. Szerokość jej koryta w wielu miejscach przekracza kilometr. Taflę wody urozmaicają liczne łachy, kępy i starorzecza. Stan wody w rzece zmienia się zgodnie z wahaniami pogody. Najpłycej jest od końca sierpnia do października. Największe stany wód obserwowane są w marcu i kwietniu oraz na przełomie czerwca i lipca. Wisła łatwo zmienia swój bieg. Po każdym przyborze wygląd koryta może ulec zmianie.
Nieco inaczej przedstawia się Wisła w okolicach Płocka. W tym rejonie wody rzeki zostały spiętrzone przez zaporę wybudowaną we Włocławku w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku. Zbiornik Włocławski ma największą powierzchnię i jest drugi pod względem objętości w Polsce. Zapora wpływa na zmiany wyglądu rzeki na odcinku blisko 60 km, aż po leżącą powyżej Płocka Kępę Polską. Zbiornik Włocławski nie jest typowym sztucznym jeziorem, a raczej nieco spowolnioną i szerzej rozlaną rzeką. Od brzegu do brzegu jest zazwyczaj około 2 km.
Zobacz koniecznie
Największą atrakcją spływu Wisłą jest niewątpliwie kontakt z przyrodą. Na wyspach osiedliły się bobry; strome skarpy zamieszkują kolorowe zimorodki. Łatwo je wypatrzysz, bo jest ich tu znacznie więcej niż w innych częściach Polski. W środkowym biegu Wisły gniazduje też najliczniejsza populacja mew pospolitych. Ale Wisła to nie tylko natura. Od wieków rzeka była ważnym szlakiem transportowym, a nad jej brzegami wyrastały grody obronne, klasztory i miasta. W wodach Wisły przeglądają się dwa miasta ważne w historii Mazowsza: Płock i Warszawa. Wizyta w każdym z tych miast może być celem osobnej wyprawy. Po drodze mijać będziesz wiele mniejszych, ale ciekawych miejscowości. Warto zmierzyć grubość murów twierdzy w Modlinie, wsłuchać się w ciszę romańskiej bazyliki w Czerwińsku, a w Wyszogrodzie sprawdzić, co zostało z najdłuższego mostu w Europie.
Zanim wyruszysz...
Szlak wodny Wisły jest oznakowany, ale stan jego konserwacji pozostawia wiele do życzenia. Obowiązkowym wyposażeniem większych jednostek powinna być lornetka do wypatrywania tyk oznaczających mielizny. Orientację na rzece ułatwiają ustawione na brzegach metalowe tablice, wskazujące liczbę kilometrów, jaka dzieli dane miejsce od ujścia.
Szlak Wisły można polecić zarówno kajakarzom, jak i żeglarzom, dla których zmierzenie się z kapryśnym nurtem wielkiej rzeki może być prawdziwym wyzwaniem. Jednostka powinna mieć jednak jak najmniejsze zanurzenie, bo inaczej mielizny mogą odnieść zwycięstwo nad eksploracyjnymi zapędami załogi. Planując wyprawę, trzeba przygotować się na prawdziwie dziki spływ. Poza Zalewem Włocławskim, gdzie funkcjonują nieliczne porty, przystanie i kluby, trzeba liczyć przede wszystkim na siebie. Dotyczy to również noclegów i posiłków. Biwak na jednej z wiślańskich wysp to unikalna okazja wizyty w świecie bobrów i zimorodków. Pamiętaj, że jesteś w nim tylko gościem i zabierz wszystkie śmieci ze sobą!
Trasa: Modlin – Nowy Duninów
Prezentowana trasa pokazuje obydwa mazowieckie oblicza Wisły. Początkowo będziesz płynąć nieuregulowaną rzeką, a Twoimi jedynymi towarzyszami będą wydry i mewy. Pod koniec podróży wypłyniesz na szerokie wody Zalewu Włocławskiego. Szlak liczy 99,5 km, dobrze jest nań przeznaczyć od 3 do 5 dni. Trasę można dowolnie wydłużać, spuszczając sprzęt na wodę już w Warszawie, a nawet... w podkrakowskich Niepołomicach. Jeżeli polubisz Wisłę, ostatecznym celem podróży będzie zapewne Bałtyk.
0,0 km Modlin
Przyjemnie będzie podróżować kajakiem. Wodujemy (albo wypożyczamy) sprzęt na prawym brzegu Narwi, obok mostu drogowego. Do stacji kolejowej jest stąd ok. 700 m.
Przed odpłynięciem warto zwiedzić Twierdzę Modlin, której czerwone mury przeglądają się w ujściu Narwi do Wisły. Zaskakujący swoimi rozmiarami obiekt wojskowy powstał z inicjatywy Napoleona, który świetnie zdawał sobie sprawę ze strategicznego znaczenia tego miejsca. Po powstaniu listopadowym Rosjanie znacznie rozbudowali fortyfikacje, dodając zewnętrzne bastiony i sześć fortów. Do I wojny światowej wokół twierdzy wyrosły jeszcze dwa pierścienie fortów, z których najdalsze zlokalizowano 8 km od twierdzy. Twierdzę wewnętrzną otaczają koszary obronne wzniesione w latach 1864-1875. Mają one 2,3 km długości i uchodzą za najdłuższy budynek w Europie. Na przestrzeni wieków w Modlinie stacjonowały wojska rosyjskie, niemieckie i polskie. Piękną kartą w dziejach twierdzy była wojna obronna w 1939 r., kiedy to Modlin bronił się aż do 29 września.
Twierdza do dziś pozostaje terenem wojskowym, dlatego wewnętrzną cytadelę można zwiedzać tylko z przewodnikiem (Park Militarny Twierdzy Modlin, ul. Mickiewicza 99, 05-100 Nowy Dwór Mazowiecki, tel. 604 528 293, 604 607 092, www.twierdzamodlin.pl). Poza architekturą obronną zachwyca również rozległa panorama okolicy.
0,5 km ujście Narwi do Wisły
Na półwyspie w widłach rzek czerwienią się mury potężnego dziewiętnastowiecznego spichlerza. Po prawej stronie rozciąga się panorama twierdzy, a przed nami widać już most drogowy na trasie Warszawa – Gdańsk.
• 5,5 km Kępa Zakroczymska
Zaraz za mostem, po prawej stronie zaczyna się licząca blisko 3 km piaszczysta wyspa, porośnięta łęgiem topolowo-wierzbowym. To prawdziwe ptasie królestwo. Dla ochrony gniazdujących tu rzadkich gatunków ptaków wodnych utworzono rezerwat „Zakole Zakroczymskie”.
6,0 km Zakroczym
Na wysokiej skarpie (1 km od rzeki) leży jeden z najstarszych grodów mazowieckich. Powstał być może już w XI w. Rzekę przekraczały w tym miejscu dwa ważne szlaki handlowe: solny i bursztynowy. Od 1374 r. miasteczko było stolicą Ziemi Zakroczymskiej. Odbyło się w nim wiele książęcych zjazdów, na których uchwalano mazowieckie prawa. Podupadło po potopie szwedzkim, nigdy nie wrócił do dawnej świetności. Dziś to senne miasteczko liczy niecałe 3,5 tysiąca mieszkańców. Na nadwiślańskiej skarpie wznosi się szesnastowieczna fara. Jest ona typową dla Mazowsza świątynią w stylu gotycko-renesansowym. Charakterystyczne są przylegające do fasady dwie wieżyczki. W kaplicy południowej znajduje się ołtarz z późnorenesansowymi rzeźbami z początku XVII w. Warto zajrzeć również do barokowego kościoła Kapucynów. Przed wejściem do świątyni znajduje się nastrojowy dziedziniec, otoczony murem z bramkami, a w klasztorze działa Muzeum Warszawskiej Prowincji Zakonu Braci Mniejszych Kapucynów.
17,0 km Miączynek
Prawy brzeg rzeki jest nadal urwisty, a jego wysokość dochodzi do trzydziestu metrów. Skarpę rozcinają malownicze wąwozy i jary. W nagich ścianach urwiska zapisana jest historia geologiczna tego rejonu. Tuż nad wodą zobaczysz duże polodowcowe głazy. Nad nimi wznosi się szarawa ściana glin morenowych. Są one odporne na rozmywanie, dlatego skarpa jest tak stroma. W wyższych partiach skarpy można w niektórych miejscach dostrzec wąskie paski. To iły wstęgowe. Ciemniejsze warstewki odpowiadają okresom oziębienia klimatu, a jaśniejsze są śladem okresów cieplejszych.
21,5 km Nowy Secymin
Wzdłuż lewego (niższego) brzegu zaczynają ciągnąć się liczne wyspy i łachy. Niektóre z nich są tak rozległe, że trudno ustalić, co jest wyspą, a co stałym lądem.
25,0 km Czerwińsk
Na wysokim, prawym brzegu Wisły z daleka widać kościelne wieże. Bazylika została wybudowana w latach 1129-1156 i jest jednym z nielicznych zabytków romańskich na Mazowszu. Mimo późniejszych zmian architektonicznych świątynia zachowała wiele pierwotnych elementów. Kamienne wieże mają wąskie, podwójne okna i strzelnice. We wnętrzu zachowały się największe w Polsce fragmenty romańskich malowideł oraz cenne gotyckie freski. W ołtarzu głównym umieszczony jest słynący cudami obraz Matki Boskiej Czerwińskiej. Olejne malowidło jest repliką rzymskiego dzieła z bazyliki Santa Maria Maggiore, namalowaną w 1612 r. przez Łukasza z Łowicza.
Od 1923 r. klasztor i kościół pozostają pod opieką Salezjanów. Bracia prowadzą muzeum, w którym umieszczono zarówno ciekawe eksponaty związane z historią kościoła, jak i wystawę poświęconą pracy misyjnej zgromadzenia. Z dziedzińca klasztornego roztacza się rozległy widok na dolinę Wisły i położoną za nią Puszczę Kampinoską.
U stóp klasztoru leży niewielkie, senne miasteczko. Przy wąskich uliczkach stoją urokliwe, parterowe domki. Jednak nie zawsze było tu tak cicho. W średniowieczu Czerwińsk był ważnym ośrodkiem handlu zbożem. Na kartach historii Polski zapisał się w pierwszych dniach lipca 1410 r., kiedy pod miastem zgromadziły się wojska króla Władysława Jagiełły zmierzające pod Grunwald. Armia przeprawiła się przez Wisłę po specjalnie zbudowanym moście przenośnym. Był to – jak na owe czasy – cud techniki. Za podporę mostu posłużyło 168 łodzi. Po zwycięstwie pod Grunwaldem władca złożył w tutejszym kościele wotum – swoją misiurkę. Przyjrzyj się uważnie portalowi bazyliki. Jego lewa kolumna nosi ślady ostrzenia mieczy, pozostawione ponoć przez szykujących się do bitwy z Krzyżakami rycerzy.
36,0 km Wyszogród
Wzdłuż lewego brzegu ciągnie się Kępa Wyszogrodzka. Rozległa wyspa ma ponad 3 km długości. Na prawym, wysokim brzegu widać zabudowania Wyszogrodu. Miejscowość wzmiankowana była już w XI w., a w 1398 r. otrzymała prawa miejskie. W średniowieczu funkcjonował tu ważny port rzeczny, składy towarów oraz znane warsztaty sukiennicze. Dziś Wyszogród jest małym, spokojnym miasteczkiem. Warto zobaczyć dwie zabytkowe świątynie: gotycko-barokowy kościół Franciszkanów i późnobarokowy kościół Świętej Trójcy. Do niedawna Wyszogród słynął z najdłuższego drewnianego mostu w Europie. Miał on 1285 m długości, a wraz z mostem na Bzurze – blisko 2 km. Most został zbudowany w 1944 r. przez jeńców polskich i rosyjskich. Staruszek co roku uszkadzany był przez krę i wezbrane wody, dlatego zapadła decyzja o budowie nowej przeprawy. Na pamiątkę zachowano prawy przyczółek mostu. Jeszcze niedawno pełnił on rolę tarasu widokowego, ale obecnie grozi mu zawalenie. W oddali, nad wodami Wisły można dostrzec wieże czerwińskiej bazyliki. Piękne widoki roztaczają się również z północnego przyczółka wzniesionego nieopodal nowego mostu.
37,0 km ujście Bzury
Ujście Bzury jest bardzo lubianym przez wędkarzy miejscem. Szczególnie wiosną i jesienią w czystych wodach można natrafić na duże okazy płoci, klenia i szczupaka. Nic dziwnego, że na tak dobrym łowisku nie brakuje ptaków ukrytych w gąszczach bujnej nadrzecznej zieleni.
53,5 km Wyspy Zakrzewskie
Ten odcinek Wisły należy niemal wyłącznie do ptaków. Tor wodny prowadzi między licznymi wyspami. Są one objęte ochroną ornitologiczną. Gniazdują tu między innymi mewy, sieweczki i rybitwy.
63,0 km Białobrzegi
Płyniesz przez środek ptasiego raju, chronionego przez dwa kolejne rezerwaty: „Wyspy Białobrzeskie” po prawej i „Ławice Troszyńskie” po lewej.
65,5 km Wykowo
Na prawym brzegu znajduje się „Kępa Wykowska” – ostatni z ciągu rezerwatów ornitologicznych.
72.5 km Dobrzyków
Duża wieś na lewym brzegu rzeki. Drewniany kościół wzniesiono zapewne w połowie XVIII wieku. W środku zachowało się gotycko-renesansowe i barokowe wyposażenie wnętrza.
81.5 km Płock
Jedno z najważniejszych miast historycznego Mazowsza jest widoczne z daleka. Mieli tu swą siedzibę królowie: Władysław Herman i Bolesław Krzywousty, a w wiekach późniejszych książęta mazowieccy. Dzisiejszy Płock liczy ponad 130 tysięcy mieszkańców. Zanim dopłyniesz do centrum, nad Twoją głową przesuną się dwa mosty: drogowy i kolejowy. Większa część miasta leży na prawym brzegu – po drugiej stronie rzeki znajduje się dzielnica Radziwie, a w niej największa w Polsce śródlądowa stocznia rzeczna. Najstarsza część Płocka ulokowana jest na wysokiej skarpie zwanej Tumskim Wzgórzem. U jego stóp, w pobliżu spacerowej promenady leży żeglarski klub Morka, najprężniejszy ośrodek wodniacki w mieście.
W mieście zachowało się wiele interesujących pamiątek przeszłości. Najcenniejsze obiekty znajdują się w obrębie Tumskiego Wzgórza. Kościół katedralny pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny wzniesiono jako murowany w latach 1126–41. Późniejsze stulecia przyniosły kilkukrotne przebudowy, stąd w bryle świątyni odnaleźć można ślady kilku stylów. Rozplanowanie jest pozostałością romańską, dwie wysokie wieże, szczyt i oszkarpowanie to elementy gotyckie, zaś kopuła z latarnią jest renesansowa. Dzisiejszy wygląd wnętrza katedry zaprojektował na początku XX w. Stefan Szyller. Bogate wyposażenie kościoła pochodzi z różnych epok. Pomiędzy kruchtą a nawą główną znajdują się słynne drzwi płockie – kopia dwuskrzydłowych drzwi romańskich z 1154 r., składających się z czterdziestu ośmiu spiżowych płyt z płaskorzeźbami przedstawiającymi sceny z Pisma Świętego, obrazy alegoryczne oraz wizerunki fundatora i wykonawców. W przylegającej do lewej nawy Kaplicy Królewskiej pochowane są szczątki Władysława Hermana i Bolesława Krzywoustego. Od XI do XV w. grzebano tu także zmarłych książąt mazowieckich i płockich. Ze skweru przy katedrze roztacza się wspaniały widok na dolinę Wisły. Wody rzeki rozlewają się tu szeroko – wyraźnie zaznacza się już wpływ zapory we Włocławku. Na przeciwległym brzegu widać w oddali duży kompleks lasów Pojezierza Gostynińskiego.
Na tyłach katedry, w neogotyckim budynku z początku naszego wieku mieści się Muzeum Diecezjalne. Bogate zbiory obejmują ponad osiem tysięcy najróżniejszych eksponatów. Wśród zbiorów znajdziesz zarówno średniowieczne i barokowe rzeźby sakralne, jak i ludowe świątki. W posiadaniu muzeum znajdują się także cenne inkunabuły i starodruki, między innymi Biblia Płocka z XII w.
Niegdyś najważniejszą budowlą na Tumskim Wzgórzu była siedziba władcy. Z Zamku Książąt Mazowieckich zachowały się jedynie dwie gotyckie wieże (Zegarowa i Szlachecka) i fragment muru obronnego. Obecny wygląd budowli nadało mieszczące się tu opactwo benedyktyńskie. Zamek jest siedzibą Muzeum Diecezjalnego. Przechadzając się wzdłuż ul. Tumskiej, pod nr 8 znajdziesz z kolei Muzeum Mazowieckie, znane przede wszystkim z największego w kraju zbioru sztuki secesyjnej. Prezentowane są dekoracyjne meble, przedmioty użytkowe o płynnych liniach, bajecznie kolorowe szkło i fantazyjna biżuteria. Można podziwiać też płótna najwybitniejszych artystów epoki i rewelacyjną kolekcję rzeźby.
92.0 km Brwilno
Spora wieś na wyższym, prawym brzegu. Warto zatrzymać się tu dla drewnianego kościoła rokokowego z 1710 r. Wewnątrz zachowało się późnorenesansowe i barokowe wyposażenie.
95,0 km ujście Skrwy Lewej
Na lewym brzegu, za wąskim półwyspem kryje się letniskowa wieś Soczewka. W tym miejscu do Zalewu Włocławskiego uchodzi Skrwa Lewa, ale jej wody są przegrodzone zaporą, za którą powstał niewielki sztuczny zbiornik – ulubione miejsce weekendowego wypoczynku mieszkańców Płocka.
96,0 km ujście Skrwy Prawej
Na lewym brzegu rozpościera się Brudzeński Park Krajobrazowy, przez który przepływa uchodząca w tym miejscu do Wisły Skrwa Prawa. O uroku tego miejsca decyduje zróżnicowana rzeźba i urozmaicone zbiorowiska leśne, w tym przepiękne grądy.
98,0 km Nowy Duninów
Na lewym brzegu – solidny i niemal zawsze pusty port w Duninowie, dogodne schronienie w razie sztormowej pogody i dobry punkt do zakończenia spływu. Przed odjazdem warto odwiedzić romantyczne pozostałości dziewiętnastowiecznej rezydencji rodziny Ike-Duninowskich. Dużemu pałacowi towarzyszą: pałacyk myśliwski i neogotycki zameczek z okrągłą wieżą. W parku krajobrazowym rosną wiekowe drzewa: rozłożysta lipa drobnolistna oraz świerk sitkajski i platany klonolistne.
Informacje praktyczne
Przystanie
Płock: PTTK Oddział Nadwiślański „Morka”, ul. Rybaki 10, tel. (24) 262 25 43, www.morka-plock.pl
Nowy Duninów: Stanica Wodna Zgierskiego Klubu Sportów Wodnych, ul. Kasztanowa 1, tel. 603 314 577
Nowy Duninów: MOSiR, Ośrodek Rekreacyjno – Żeglarski, ul. Portowa 1, tel. 500 027 410, 509 180 805
Popłyń z nimi
Władysławów 11a k. Sochaczewa: Ekoturyzm, tel. 602 265 239, www.przystan.ekoturyzm.pl; organizacja spływów kajakowych m.in. Wisłą, wypożyczalnia sprzętu
