PRZEZNACZENIE PIERWOTNE
Obiekt w kompleksie koszarowym Zegrza Północnego
STAN OBECNY
Z zespołu carskich obiektów koszarowych w Zegrzu Północnym zachował się m.in. budynek dawnego kasyna oficerskiego.
HISTORIA
Plan modernizacji fortyfikacji Modlina wykonano pod kierunkiem szefa Zachodniego Okręgu Inżynierii gen. Iwana Dehna. Przy opracowywaniu planu wykorzystano elementy projektu przebudowy opracowane przez polskich inżynierów wojskowych w 1816 r. Do robót przystąpiono wiosną 1832 r.
Równocześnie z przebudową twierdzy na Wyspie Szwedzkiej wybudowano, w latach 1832-1836 (ostateczne zakończenie budowy 1844 r.), spichlerz zbożowy będący centralnym magazynem wojsk rosyjskich stacjonujących na terenie królestwa Polskiego.
W II połowie XIX w., w naszej części Europy, głównymi politycznymi rywalami były Rosja i Prusy. Pod względem militarnym granicą pomiędzy tymi mocarstwami była linia rzek Wisły i Narwi, której ufortyfikowanie stanowiło dla Rosji oparcie w walce o dominację. W systemie obronnym Imperium Rosyjskiego kluczowe znaczenie miał powołany w 1862 r. Warszawski Okręg Wojenny (WOW), nazywany niekiedy także Warszawskim Okręgiem Wojskowym. WOW obejmował ziemie Królestwa Polskiego oraz fragmenty zachodnich guberni Imperium. W 1910 r. obszar WOW wynosił 156 tys. kilometrów kwadratowych, a powierzchnia Królestwa wynosiła wówczas 127 tys. kilometrów kwadratowych.
W 1873 r., Rosja podjęła decyzję o budowie fortyfikacji na zachodnich rubieżach państwa. W 1879 r., Aleksander II zaakceptował tzw. Dyrektywę nr 18 czyli wojskowo-operacyjny plan rosyjskiego Sztabu Generalnego, mający na celu uzyskanie polityczno-militarnej dominacji w Europie. W tym okresie Rosjanie planowali zbudować (odbudować) twierdze: Kowno, Grodno, Osowiec, Łomża, Ostrołęka, Różan, Pułtusk, Zegrze, Modlin, Warszawa, Dęblin, Brześć, Równo, Łuck i Dubno. W 1887 r. utworzony został Warszawski Rejon Forteczny. Objął on obszar o powierzchni ok. 600 kilometrów kwadratowych, tworzący trójkąt, którego wierzchołkami były trzy twierdze: Warszawa, Modlin i Zegrze.
Boki tego trójkąta, oparte o Wisłę (Modlin-Warszawa) i Narew (Modlin-Zegrze), planowano uzupełnić samodzielnymi fortami w Łomiankach (ten fort nigdy nie powstał) oraz w Dębem. Trzeci bok (Warszawa-Zegrze) został zaplanowany z wykorzystaniem linii wydmowych wzgórz i mokradeł na przestrzeni od Wawra do Beniaminowa. Planowano wybudować na tym odcinku pięć fortów, z których zrealizowano trzy: fort Beniaminów (w pobliżu obecnego Zalewu Zegrzyńskiego) oraz forty Kawęczyn i Wawer (w obecnych granicach Warszawy). Nie wybudowano fortów w Pustelniku i Maciołkach, chociaż przygotowano ich lokalizację.
Decyzja budowy Twierdzy Zegrze zapadła w 1882 r., ale dopiero dziesięć lat później rozpoczęły się prace. Fortyfikacje zaprojektował m. in. gen. Olimp Starynkiewicz – brat prezydenta Warszawy Sokratesa Starynkiewicza.
W pierwszej kolejności powstał fort "Umocnienie Duże" po zachodniej stronie przeprawy. Był to obiekt dwuwałowy , z tradytorami w barkach, otoczony suchą fosą. Miał nietypowy narys a do jego wnętrza prowadziły aż trzy bramy. Na dziedzińcu znajdowały się cztery boki koszar schronowych. Przez fort przeprowadzono tor kolejki wąskotorowej na drugi brzeg Narwi. Na wschód od niego wzniesiono drugi, mniejszy obiekt nazywany "Umocnieniem Małym". Był to fort jednowatowy, otoczony suchą fosą, bronioną na odcinku czołowym z kaponiery. Na prawym barku wybudowano drugi wał dla artylerii przeciwsztormowej. Schron koszarowy umieszczono pod wałem czołowym. Na skrzydłach koszar wzniesiono kaponiery broniące bocznych odcinków fosy.
Twierdza uzyskała gotowość bojową w 1895 r. W 1897 r. zakończono budowę dwa kompleksy koszarowe z cerkwią oraz elementów zaplecza, w tym prochowni.
Fortyfikacje twierdzy Zegrze posiadały dwa zespoły koszar (około stu budynków, które były one głównie parterowe, zarówno drewniane jak i ceglane) – pierwsze w obecnych Zegrzu Północnym drugie w Zegrzu Południowym (dawniej m. Zagroby).
Zakupiono od Radziwiłłów pałac, który przeznaczono na letnią rezydencje dowódcy Warszawskiego Rejonu Fortecznego. Powstał także najbardziej reprezentacyjny obiekt - klub garnizonowy (kasyno). Teren uzupełniono o zabudowania gospodarcze wojsk artyleryjskich - zbrojownie, warsztaty i magazyny. Istniał tu także mały cmentarz garnizonowy.
Źródło:
www.forty.waw.pl
J. Chorzępa, Fortyfikacje, Carta Blanca, Warszawa 2007,
Ryszard Bochenek, Twierdza Modlin, Warszawa 2003,
Lech Królikowski, Twierdza Warszawa, Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2002,
Piotr Oleńczak, Twierdza Modlin. Przewodnik historyczny z mapą, Wydawnictwo Rajd, Warszawa 2011
{gallery}Fortyfikacje_i_obiekty_wojskowe/2613{/gallery}
